Σε ανοιχτή επιστολή που απευθύνεται στις ελληνικές αρχές και τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 300 ακαδημαϊκοί διεθνώς στρέφουν την προσοχή τους στο τραγικό ναυάγιο της 14ης Ιουνίου στα ανοικτά της Πύλου που κόστισε περίπου 650 ανθρώπινες ζωές. Οι υπογράφουσες/οντες παρεμβαίνουν για να διορθώσουν, όπως αναφέρουν, τις ανακρίβειες που έχουν ειπωθεί δημοσίως σχετικά με τις υποχρεώσεις των ελληνικών αρχών.
Οι υπογράφοντες/ουσες τονίζουν ότι το περιστατικό αυτό αναδεικνύει την επείγουσα ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι συστηματικές πρακτικές επαναπροωθήσεων και καθυστερημένης ή μη παροχής βοήθειας στη Μεσόγειο. Οι πρακτικές αυτές όχι μόνο υπονομεύουν τις καθιερωμένες νομικές υποχρεώσεις, αλλά θέτουν επίσης υπό αμφισβήτηση θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου.Στην επιστολή αυτή ακαδημαϊκοί εμπειρογνώμονες σε θέματα μετανάστευσης, ασύλου, προσφυγικού δικαίου και δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημόσιου διεθνούς δικαίου, δικαίου της θάλασσας και διεθνούς ποινικού δικαίου θέτουν σημαντικά νομικά ερωτήματα σχετικά με το περιστατικό και ζητούν τη συνολική εξέτασή του.
Η Δρ. Μαριάνα Γκλιάτη, Επίκουρη Καθηγήτρια Δικαίου Μετανάστευσης και του Ασύλου (Πανεπιστήμιο του Τίλμπουργκ, Ολλανδία), μία από τις συντάκτριες της επιστολής αυτής, δηλώνει: «Οι εθνικές αρχές προσπαθούν να αποφύγουν την ευθύνη τους παρερμηνεύοντας ριζοσπαστικά τις υποχρεώσεις του βάσει του Διεθνούς Δικαίου. Στην παρούσα ανοικτή επιστολή, αποσαφηνίζουμε τις ισχύουσες νομικές υποχρεώσεις. Αποφασίσαμε να παρέμβουμε για να δείξουμε ότι ορισμένες βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου δεν επιδέχονται αμφισβήτησης».
Η Δρ. Ελισάβετ Μαυροπούλου, Λέκτορας Διεθνούς Δικαίου (Πανεπιστήμιο του Westminster) σχολιάζει: «Ενώ η διερεύνηση του τραγικού περιστατικού βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι σημαντικό να αποφύγουμε οποιαδήποτε σκόπιμη ή ακούσια παραποίηση της τρέχουσας κατάστασης του διεθνούς δικαίου σχετικά με την έρευνα και τη διάσωση. Για τους σκοπούς της έρευνας και διάσωσης, η ανοικτή θάλασσα ή τα διεθνή ύδατα χωρίζονται σε ζώνες μεταξύ κρατών. Στην προκειμένη περίπτωση, το κινδυνεύον μεταναστευτικό σκάφος βρισκόταν εντός της ζώνης έρευνας και διάσωσης της Ελλάδας και, ως εκ τούτου, η Ελλάδα είχε νομική υποχρέωση διάσωσης».
Η ανοιχτή επιστολή τονίζει ότι η Ελλάδα είχε όχι μόνο το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να επέμβει, να βοηθήσει και να διασώσει τους επιβαίνοντες, ανεξάρτητα από την ιδιότητά τους ως παράτυπων μεταναστών ή διακινητών, ανεξάρτητα από το αν ζήτησαν ή αρνήθηκαν τη βοήθεια, και παρόλο που το περιστατικό έλαβε χώρα στην ανοιχτή θάλασσα.
Επιπλέον, σύμφωνα με το δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το προσφυγικό δίκαιο, η Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί ότι παραβιάζει το δικαίωμα στη ζωή και, ενδεχομένως, την απαγόρευση της επαναπροώθησης και της συλλογικής απέλασης. Η ανοιχτή επιστολή ζητά τη διεξαγωγή ολοκληρωμένης έρευνας για το περιστατικό, τονίζοντας την ανάγκη για ενδελεχή και αποτελεσματική ποινική έρευνα, ώστε να διασφαλιστεί η απόδοση ευθυνών για την απώλεια ανθρώπινων ζωών. Η ποινική έρευνα βρίσκεται επί του παρόντος σε εξέλιξη, αλλά μπορεί ήδη να εκτιμηθεί ότι θα υπολείπεται των προδιαγραφών για μια αποτελεσματική έρευνα, εάν δεν κρίνει καταλλήλως ζητήματα δικαιοδοσίας, παρουσιάζει αδυναμίες που υπονομεύουν την ικανότητά της να προσδιορίσει τα πραγματικά περιστατικά και δεν καλύπτει την εξέταση της ποινικής ευθύνης του Ελληνικού Λιμενικού Σώματος.
Οι υπογράφουσες/οντες εκφράζουν επίσης ανησυχίες σχετικά με τη συμμετοχή της Frontex και τις νομικές της υποχρεώσεις σχετικά με έρευνα και διάσωση. Η μη τήρηση των υποχρεώσεών της όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα μπορεί να οδηγήσει στη νομική ευθύνη του οργανισμού και της ΕΕ. Θα πρέπει να διεξαχθεί ανεξάρτηση έρευνα για το εάν η Frontex έλαβε όλα τα ευλόγως αναμενόμενα μέτρα μετά την πρώτη παρατήρηση του σκάφους για την προστασία της ζωής των επιβατών. Επιπλέον, η εσωτερική έρευνα που διενεργείται από τον οργανισμό πρέπει να εξετάσει όχι μόνο πιθανά σφάλματα της Ελλάδας αλλά και της Frontex.
Οι υπογράφοντες/ουσες παροτρύνουν τις αρμόδιες αρχές να αναλάβουν άμεσα δράση, εξετάζοντας τις νομικές υποχρεώσεις και ευθύνες που σχετίζονται με αυτό το τραγικό περιστατικό. Τονίζουν ότι η μη τήρηση αυτών των υποχρεώσεων μπορεί να οδηγήσει σε νομική ευθύνη των εμπλεκόμενων μερών.
Ακολουθεί η επιστολή και οι υπογραφές:
Ανοιχτή επιστολή για την τραγωδία του πλοίου στην Ελλάδα: Ζητήματα Διεθνούς Δικαίου
Η παρούσα επιστολή υπογράφεται από ακαδημαϊκούς διεθνώς που ειδικεύονται στους τομείς της μετανάστευσης, ασύλου, προσφυγικού δικαίου και δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημόσιου διεθνούς δικαίου, δικαίου της θάλασσας και διεθνούς ποινικού δικαίου.
Στις 14 Ιουνίου 2023, ένα ακόμη σκάφος μεταναστών βυθίστηκε στην προσπάθειά του να διασχίσει τη Μεσόγειο Θάλασσα. Υπολογίζεται ότι 650 επιβάτες χάθηκαν στη θάλασσα. Το σκάφος χωρίς σημαία είχε αναχωρήσει από τη Λιβύη και κατευθυνόταν προς την Ιταλία όταν εντοπίστηκε στα διεθνή ύδατα, 87 χιλιόμετρα από τις ελληνικές ακτές. Το Alarm Phone και η Frontex ξεχωριστά ειδοποίησαν τις ελληνικές αρχές. Δεν ξεκίνησε καμία προσπάθεια διάσωσης. Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, το σκάφος ήταν αξιόπλοο όταν έφτασε στο σημείο το σκάφος του Λιμενικού Σώματος και οι επιβαίνοντες απέρριψαν την προσφορά των λιμενικών αρχών για βοήθεια.
Οι ελληνικές αρχές ισχυρίστηκαν ότι, εφόσον το σκάφος βρισκόταν σε διεθνή ύδατα, το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα δεν είχε δικαιοδοσία να επέμβει, ειδικά από τη στιγμή που η προσφορά τους για βοήθεια είχε απορριφθεί. Η ανατροπή του σκάφους φέρεται να προκλήθηκε από τις πράξεις των διακινητών, χωρίς καμία ανάμειξη του Λιμενικού Σώματος. Σύμφωνα με μαρτυρίες επιζώντων, το Λιμενικό Σώμα επιχείρησε να ρυμουλκήσει το σκάφος, πρακτική που υποδηλώνει πιθανή προσπάθεια επαναπροώθησης, η οποία τελικά προκάλεσε την ανατροπή του σκάφους. Τις ημέρες που ακολούθησαν το ναυάγιο, εννέα επιζώντες συνελήφθησαν και κατηγορήθηκαν για παράνομη διακίνηση μεταναστών. Η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη.
Οι συστηματικές επαναπροωθήσεις και η πρακτική της καθυστερημένης ήμη παροχής βοήθειας στη Μεσόγειο υπονομεύουν τις καθιερωμένες νομικές υποχρεώσεις. Επιπλέον, η συζήτηση στο εθνικό πλαίσιο γύρω από αυτές τις πρακτικές, όπως δείχνει το πρόσφατο ναυάγιο, επιχειρεί να θέσει υπό αμφισβήτηση βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου. Ως εκ τούτου, με την παρούσα ανοικτή επιστολή, αποσαφηνίζουμε τις εφαρμοστέες νομικές υποχρεώσεις βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, του Δικαίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, του Δικαίου της ΕΕ και του Πρωτοκόλλου για τη Λαθραία Διακίνηση Μεταναστών.
Διάσωση και Δίκαιο της Θάλασσας
Η υποχρέωση διάσωσης ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα αποτελεί βασική αρχή του εθιμικού διεθνούς δικαίου. Κωδικοποιείται επίσης σε διεθνείς συνθήκες και σε άλλες νομικές πράξεις, συμπεριλαμβανομένου του άρθρου 98 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), της Διεθνούς Σύμβασης για την Ασφάλεια της Ανθρώπινης Ζωής στη Θάλασσα (SOLAS), της Διεθνούς Σύμβασης για τη Θαλάσσια Ερευνα και Διάσωση (SAR) και των Κατευθυντήριων Οδηγιών του Διεθνούς Οργανισμού Ναυσιπλοΐας (ΙΜΟ).
Κίνδυνος
Ένα σκάφος βρίσκεται σε κίνδυνο εάν “υπάρχει εύλογη βεβαιότητα ότι το σκάφος απειλείται από σοβαρό και άμεσο κίνδυνο και χρειάζεται άμεση βοήθεια” (Σύμβαση SAR, άρθρο 1). Η διατύπωση υπονοεί ότι κατάσταση κινδύνου δεν υφίσταται μόνο σε περίπτωση επιβεβαιωμένου επικείμενου κινδύνου (π.χ. βυθιζόμενο σκάφος) αλλά και όταν υπάρχει απειλή τέτοιου κινδύνου (π.χ. λόγω του μη αξιόπλοου του σκάφους).
Στο ίδιο πνεύμα, ο Κανονισμός 656/2014 της ΕΕ (Κανονισμός για τις Θαλάσσιες Επιχειρήσεις του Frontex), ο οποίος κωδικοποιεί τους κανόνες του διεθνούς δικαίου που αφορούν τις επιχειρήσεις στη θάλασσα, ορίζει ότι ο προσδιορισμός μιας κατάστασης αβεβαιότητας, συναγερμού ή κινδύνου βασίζεται στους ακόλουθους δείκτες: την αξιοπλοΐα του σκάφους και την πιθανότητα να μην φτάσει στον τελικό προορισμό του, τον αριθμό των επιβατών επί του σκάφους, τη διαθεσιμότητα επαρκών εφοδίων, όπως καύσιμα, νερό και τρόφιμα, τη διαθεσιμότητα ειδικευμένου πληρώματος και πλοιάρχου και την παρουσία παιδιών επί του σκάφους. Η αξιολόγηση της υποχρέωσης παροχής βοήθειας είναι αντικειμενική και πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλες τις σχετικές πληροφορίες. Η ύπαρξη αιτήματος συνδρομής είναι σχετική αλλά όχι καθοριστική.
Διακίνηση και παράνομη είσοδος
Η υποχρέωση παροχής βοήθειας στη θάλασσα υφίσταται ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή το (νομικό) καθεστώς των προσώπων που κινδυνεύουν. Αυτό ισχύει και για τους μετανάστες που ενδέχεται να μην πληρούν τις προϋποθέσεις για νόμιμη είσοδο. Ένα από τα επιχειρήματα που διατυπώθηκαν στην συζήτηση σε εθνικό πλαίσιο είναι ότι η UNCLOS δεν συντάχθηκε με γνώμονα τα μεταναστευτικά σκάφη, αντανακλώντας την ανησυχία ότι τα δίκτυα λαθραίας διακίνησης καταχρώνται τις υποχρεώσεις με βάση τη SAR. Η Σύμβαση δεν περιορίζει τις υποχρεώσεις διάσωσης σε “νόμιμη” ή “κανονική ναυσιπλοΐα” και δεν περιλαμβάνει καμία εξαίρεση από την υποχρέωση διάσωσης. Το άρθρο 98 UNCLOS αναφέρει ρητά ότι το καθήκον καλύπτει “κάθε πρόσωπο” που βρίσκεται στη θάλασσα και κινδυνεύει να χαθεί, με άλλα λόγια, ανεξάρτητα από το καθεστώς μετανάστευσης, τους σκοπούς του ταξιδιού ή άλλα κίνητρα.
Δικαιοδοσία στα διεθνή ύδατα
Τα κράτη έχουν πρωτίστως δικαιοδοσία να σταματούν ή να αναχαιτίζουν σκάφη και να επιβάλλουν τους νόμους τους εντός των χωρικών τους υδάτων. Στα διεθνή ύδατα, τα σκάφη απολαμβάνουν ελευθερία ναυσιπλοΐας και υπόκεινται στη δικαιοδοσία εφαρμογής της νομοθεσίας του Κράτους εθνικότητας του σκάφους (κράτος σημαίας).
Ενώ η εξωεδαφική δικαιοδοσία είναι αντικείμενο συζήτησης όσον αφορά την αναχαίτιση και κατάσχεση πλοίων στα διεθνή ύδατα, η αβεβαιότητα αυτή δεν ισχύει για την Eρευνα και Διάσωση. Όταν ένα σκάφος βρίσκεται σε κίνδυνο, το καθήκον παροχής βοήθειας υπερισχύει των περιορισμών δικαιοδοσίας. Η υποχρέωση διάσωσης ισχύει εξίσου στα χωρικά ύδατα και στα διεθνή ύδατα.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοϊας (IMO) εξασφαλίζει τη δημιουργία περιοχών έρευνας και διάσωσης (ζώνες SAR), οι οποίες περιλαμβάνουν επίσης τμήματα των διεθνών υδάτων. Τα κράτη οφείλουν να παρέχουν (και να συντονίζουν την παροχή) βοήθεια σε πλοία που βρίσκονται σε κίνδυνο εντός της ζώνης SAR τους. Η υποχρέωση δεν είναι υποχρέωση αποτελέσματος (δηλαδή επιτυχία διάσωσης όσων βρίσκονται σε κίνδυνο), αλλά υποχρέωση δέουσας επιμέλειας, δηλαδή το κράτος οφείλει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να υποστηρίξει τις ενέργειες διάσωσης.Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το πλοίο βρισκόταν εντός της ελληνικής ζώνης SAR.
Προκύπτει έτσι ότι, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και το δίκαιο της ΕΕ, η Ελλάδα είχε όχι μόνο το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να επέμβει, να βοηθήσει και να διασώσει τους επιβαίνοντες, ανεξάρτητα από την ιδιότητά τους ως παράτυπων μεταναστών ή διακινητών, ανεξάρτητα από το αν ζήτησαν ή αρνήθηκαν βοήθεια, και παρόλο που το περιστατικό έλαβε χώρα στα διεθνή ύδατα
Δίκαιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων & Προσφυγικό Δίκαιο
Το Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προστατεύει το δικαίωμα στη ζωή (άρθρο 2 ΕΣΔΑ, άρθρο 2 Χάρτη της ΕΕ, άρθρο 6 ΔΣΑΠΔ). Τα Κράτη δεν έχουν μόνο την αρνητική υποχρέωση να απέχουν από την παράνομη αφαίρεση της ζωής, αλλά και τη θετική υποχρέωση να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία της ζωής εντός της δικαιοδοσίας τους (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Centre for Legal Resources για λογαριασμό του Valentin Câmpeanu κατά Ρουμανίας, αριθ. προσφυγής 47848/08). Ειδικότερα, το δικαίωμα στη ζωή μπορεί επίσης να παραβιάζεται όταν πράξεις κρατικών οργάνων θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο τη ζωή του προσφεύγοντος, ακόμη και όταν ο τελευταίος καταφέρνει να επιβιώσει (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Μακαρατζής κατά Ελλάδας, αριθ. προσφυγής 50385/99). Οι θετικές υποχρεώσεις των Κρατών περιλαμβάνουν την υποχρέωση να εκτελούν επιχειρήσεις διάσωσης στη θάλασσα όταν ενημερώνονται για πρόσωπα ή σκάφη που βρίσκονται σε κίνδυνο και υπάγονται στη δικαιοδοσία τους.
Σε περιπτώσεις απώθησης (pushback), μπορεί επίσης να διακυβεύεται η αρχής της απαγόρευσης επαναπροώθησης, η οποία αποτελεί βασική αρχή προστασίας στο Διεθνές Προσφυγικό Δίκαιο, στο δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στο διεθνές εθιμικό δίκαιο. Άλλα ανθρώπινα δικαιώματα που διακυβεύονται κατά τη διάρκεια απώθησης (pushback) περιλαμβάνουν την απαγόρευση συλλογικής απέλασης, το δικαίωμα στο άσυλο, το δικαίωμα αποτελεσματικής νομικής προστασίας και τα δικαιώματα του παιδιού.
Εξωεδαφική δικαιοδοσία
Ο πρωταρχικός κανόνας δικαιοδοσίας στο δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι η εδαφική δικαιοδοσία (άρθρο 1 ΕΣΔΑ, άρθρο 1 Χάρτη ΕΕ, ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Bankovic και λοιποί κατά Βελγίου (απόφαση επί παραδεκτού), αριθ. προσφυγής 52207/99), που σημαίνει ότι ένα Κράτος μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνο για παραβιάσεις που συμβαίνουν στην επικράτειά του. Ωστόσο, η δικαιοδοσία μπορεί επίσης να ισχύει εξωεδαφικά υπό ορισμένες συνθήκες. Η δικαιοδοσία μπορεί να θεμελιωθεί σε ξένο έδαφος ή διεθνή ύδατα όταν ένα κράτος ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο επί προσώπων (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Medvedyev και λοιποί κατά της Γαλλίας, αριθ. προσφυγής 3394/03) ή όταν ασκεί επίσημη δημόσια εξουσία ή αποτελεσματικό έλεγχο επί εδαφικής περιοχής (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Al-Skeini και λοιποί κατά Ηνωμένου Βασιλείου, αριθ. προσφυγής 55721/07).
Στην υπόθεση Hirsi Jamaa κατά Ιταλίας (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Συνθεσης, Hirsi Jamaa και λοιποί κατά Ιταλίας, αριθ. προσφυγής 27765/09), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δέχθηκε ότι μια τέτοια εξωεδαφική δικαιοδοσία καθιερώθηκε, τόσο de jure όσο και de facto, όταν οι ιταλικές αρχές αναχαίτισαν ένα σκάφος στα διεθνή ύδατα, μετέφεραν τους επιβάτες σε δικά τους σκάφη και τους επέστρεψαν στη Λιβύη.Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έκρινε περαιτέρω ότι η εξωεδαφική δικαιοδοσία υφίσταται επίσης όταν το σκάφος σε κίνδυνο βρίσκεται εντός της ζώνης SAR, για την οποία ένα κράτος έχει αναλάβει επίσημα την ευθύνη συντονισμού των επιχειρήσεων διάσωσης (Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, AS και λοιποί κατά Μάλτας, CCPR/C/128/D/3043/2017).
Εξωεδαφική δικαιοδοσία μπορεί επίσης να προκύψει όταν ένα κράτος, χωρίς να έχει τυπική αρμοδιότητα (de jure), συμμετέχει ωστόσο στην πράξη (de facto) σε μια επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, για παράδειγμα, παραμένοντας σε επικοινωνία και επαφή με το σκάφος που κινδυνεύει (Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, AS και λοιποί κατά Ιταλίας, CCPR/C/130/D/3042/2017.).
Έτσι, σύμφωνα με το δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το προσφυγικό δίκαιο, η Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί ότι παραβίασε το δικαίωμα στη ζωή και, ενδεχομένως, την απαγόρευση της επαναπροώθησης και της συλλογικής απέλασης (ανάλογα με τη διαπίστωση των πραγματικών περιστατικών σχετικά με τη ρυμούλκηση του πλοίου). Η εξωεδαφική δικαιοδοσία της Ελλάδας όσον αφορά τις υποχρεώσεις της για τα ανθρώπινα δικαιώματα μπορεί να διαπιστωθεί με βάση τον αποτελεσματικό έλεγχο που άσκησε επί του μεταναστευτικού σκάφους.
Ποινική έρευνα
Παράλληλα με το ουσιαστικό σκέλος του, το δικαίωμα στη ζωή έχει και ένα διαδικαστικό σκέλος, δηλαδή την υποχρέωση διεξαγωγής αποτελεσματικής έρευνας για να διασφαλιστεί η απόδοση ευθυνών για την απώλεια ζωής και η παροχή αποτελεσματικής έννομης προστασίας στα θύματα και τις οικογένειές τους (ΕΔΔΑ, Armani Da Silva κατά Ηνωμένου Βασιλείου, αριθ. προσφυγής 5878/08). Η σχετική έρευνα πρέπει να διεξάγεται με πρωτοβουλία των αρμόδιων αρχών, να είναι επαρκής, άμεση, ταχεία και εμπεριστατωμένη και να επιτρέπει τον δημόσιο έλεγχο. Πρέπει επίσης να προβλέπει τη συμμετοχή των συγγενών των θυμάτων για τη διασφάλιση των συμφερόντων τους (Al-Skeini και άλλοι κατά Ηνωμένου Βασιλείου, όπ.π.).
Κατά κανόνα, μια απλή διοικητική, πειθαρχική διαδικασία ή μια αστική αγωγή με στόχο την αποζημίωση των θυμάτων και των οικογενειών τους δεν πληροί τα πρότυπα αυτής της υποχρέωσης. Μια αποτελεσματική έρευνα για τη διασφάλιση του δικαιώματος στη ζωή πρέπει να λάβει τη μορφή ποινικής έρευνας (Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Γενικό Σχόλιο 6; Μακαρατζής κατά Ελλάδας (οπ.π.)). Η έρευνα πρέπει να διασφαλίζει τη λογοδοσία των κρατικών φορέων για τους θανάτους που προκλήθηκαν από αυτούς. Δεδομένου ότι πολύ συχνά, “οι πραγματικές συνθήκες του θανάτου είναι σε μεγάλο βαθμό γνωστές μόνο στα κρατικά όργανα ή στις κρατικές αρχές, η κίνηση των κατάλληλων διαδικασιών σε εθνικό επίπεδο, όπως η ποινική δίωξη και η πειθαρχική διαδικασία, εξαρτάται από τη διεξαγωγή μιας επαρκούς επίσημης έρευνας, η οποία πρέπει να είναι ανεξάρτητη και αμερόληπτη. Αν υποτεθεί ότι η έρευνα χαρακτηρίζεται από ελαττώματα που υπονομεύουν την ικανότητά της να προσδιορίσει τις συνθήκες υπό τις οποίες έλαβε χώρα το περιστατικό ή να επιτύχει τον εντοπισμό των δραστών, στην περίπτωση αυτή, η έρευνα δεν θα πληροί το κριτήριο της αποτελεσματικότητας (Μακαρατζής κατά Ελλάδας, οπ.π.).
Σε ένα παρόμοιο περιστατικό στα ανοικτά του Φαρμακονησίου στην Ελλάδα το 2014, που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 11 ανθρώπων, διαπιστώθηκε παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή ως προς το διαδικαστικό σκέλος, καθώς το Δικαστήριο έκρινε ότι οι εθνικές αρχές δεν είχαν διενεργήσει ενδελεχή και αποτελεσματική έρευνα (ΕΔΔΑ, Safi και άλλοι κατά Ελλάδας, αριθ. ποροσφυγής 5418/2015). Στην υπόθεση αυτή, το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης πρόσθετη παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή στο ουσιαστικό σκέλος του, λόγω της μη λήψης από την Ελλάδα όλων των ευλόγως αναμενόμενων μέτρων για την προστασία των προσφευγόντων (υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας) και μη τήρηση της απαγόρευσης απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης. Επιπλέον, το 2022 η Επιτροπή του ΟΗΕ για τις Αναγκαστικές Εξαφανίσεις εξέφρασε την ανησυχία της για την έλλειψη αποτελεσματικής διερεύνησης και ποινικής δίωξης των αναγκαστικών εξαφανίσεων μεταναστών, μεταξύ άλλων σε σχέση με τις επαναπροωθήσεις ατόμων που φθάνουν δια θαλάσσης ή μέσω του ποταμού Έβρου (ΟΗΕ, Επιτροπή για τις Αναγκαστικές Εξαφανίσεις, Καταληκτικά Συμπέρασμα σχετικά με την αναφορά που υποβλήθηκε από την Ελλάδα σύμφωνα με το άρθρο 29(1) της Σύμβασης, 12 Μαΐου 2022, CED/C/GRC/CO/1).
Ως συμβαλλόμενο μέρος στο Πρωτόκολλο για τη Λαθραία Διακίνηση Μεταναστών, η Ελλάδα υποχρεούται να θεσπίσει τη λαθραία διακίνηση μεταναστών με σκοπό το οικονομικό ή άλλο υλικό όφελος ως ποινικό αδίκημα και να θεωρήσει τις καταστάσεις που απειλούν τη ζωή ως επιβαρυντικές περιστάσεις (Αρθρο 6). Ο ελληνικός νόμος έχει υιοθετήσει μια ακόμη ευρύτερη προσέγγιση που ποινικοποιεί τη διευκόλυνση της παράνομης εισόδου ή παραμονής, ανεξάρτητα από το υλικό όφελος (Ν. 5038/2023, Άρθρο 24). Σε παρόμοια υπόθεση το 2017, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ελλάδας έκρινε ότι δεν είχε δικαιοδοσία να ασκήσει δίωξη κατά των φερόμενων ως διακινητών, καθώς αυτοί συνελήφθησαν σε διεθνή ύδατα και το σκάφος κατευθυνόταν προς την Ιταλία (ΑΠ 2070/2017).
Η έρευνα βρίσκεται επί του παρόντος σε εξέλιξη, αλλά μπορεί ήδη να εκτιμηθεί ότι θα υπολείπεται των προδιαγραφών μιας αποτελεσματικής έρευνας, εάν διαχειριστεί εσφαλμένα ζητήματα δικαιοδοσίας, παρουσιάσει ελλείψεις που υπονομεύουν την ικανότητά της να προσδιορίσει τα πραγματικά περιστατικά, και δεν καλύπτει την εξέταση τυχόν ποινικής ευθύνης οργάνων της Ελληνικής Ακτοφυλακής.
Θέματα σχετικά με τη συμμετοχή της Frontex
Η εντολή της Frontex καλύπτει κυρίως την επιτήρηση των συνόρων και τις επιχειρήσεις επιστροφής. Ωστόσο, μπορεί να προκύψει κατάσταση έρευνας και διάσωσης στο πλαίσιο των επιχειρήσεων επιτήρησης των θαλασσίων συνόρων της Frontex. Στην περίπτωση αυτή, ενδέχεται να προκύψουν σχετικά ζητήματα σε σχέση με τις νομικές υποχρεώσεις του οργανισμού. Ο ρόλος της Frontex είναι συμπληρωματικός προς εκείνον του κράτους μέλους υποδοχής, το οποίο έχει την κύρια ευθύνη για τον έλεγχο του τμήματος των εξωτερικών συνόρων του και την κύρια αρμοδιότητα για την κοινή επιχείρηση. Ο Οργανισμός, που λειτουργεί βάσει του Κανονισμού 2019/1896 και του Κανονισμού 656/2014, έχει την εντολή να παρέχει τεχνική και επιχειρησιακή βοήθεια για την υποστήριξη των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα και έχει την υποχρέωση να παρέχει βοήθεια σε συντονισμό με το εθνικό Κέντρο Συντονισμού Διάσωσης.
Ο Οργανισμός, ανεξάρτητα από τα Κράτη Μέλη, δεσμεύεται από τις υποχρεώσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως κατοχυρώνονται στους Κανονισμούς 2019/1896 και 656/2014 και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Αυτές περιλαμβάνουν την απαγόρευση της μη επαναπροώθησης, της συλλογικής απέλασης και του δικαιώματος στη ζωή. Ως εκ τούτου, ο Οργανισμός πρέπει να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας στο πλαίσιο των επιχειρήσεών του, επίσης όταν αυτές αφορούν καταστάσεις κινδύνου στη θάλασσα. Επιπλέον, ο Οργανισμός έχει σημαντικά καθήκοντα παρακολούθησης, τα οποία πρέπει να διεξάγονται ιδίως από τους Επιτηρητές Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Οργανισμού και τον Υπεύθυνο Προστασίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ενώ ο Εκτελεστικός Διευθυντής έχει ρητή υποχρέωση να αναστέλλει ή να τερματίζει τις επιχειρήσεις σε περίπτωση σοβαρών παραβιάσεων που ενδέχεται να συνεχιστούν (άρθρο 46 του Κανονισμού 2019/1896).
Η Frontex ανακοίνωσε ότι ετοιμάζει Έκθεση Σοβαρού Περιστατικού σχετικά με το ναυάγιο της Πύλου. Επιπλέον, ο Υπεύθυνος Προστασίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex συνιστά την αναστολή των επιχειρήσεων της στην Ελλάδα.
Παράλειψη τήρησης των υποχρεώσεων προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων μπορεί να οδηγήσει στη νομική ευθύνη της Frontex. Θα πρέπει να διεξαχθεί ανεξάρτητη έρευνα για το αν η Frontex έλαβε όλα τα εύλογα αναμενόμενα μέτρα μετά τον πρώτο εντοπισμό του σκάφους για την προστασία της ζωής των επιβαινόντων. Επιπλέον, η εσωτερική έρευνα οφείλει να εξετάσει όχι μόνο πιθανά σφάλματα της Ελλάδας αλλά και της Frontex.
Ακολουθούν οι μέχρι τώρα υπογραφές:
- Dr. Mariana Gkliati, Assistant Professor (Tilburg University)
- Dr. Lilian Tsourdi, Assistant Professor (Maastricht University)
- Dr. Danai Angeli, Human Rights Trainer, Attorney (Athens Bar Association)
- Dr. Elizabeth Mavropoulou, Lecturer (University of Westminster)
- Dr. Niovi Vavoula, Associate Professor (Queen Mary University of London)
- Prof. Dr. Marie-Laure Basilien-Gainche, Professor of Law (University Jean Moulin Lyon 3, senior member of the Institut Universitaire de France)
- Dr. Özlem Gürakar Skribeland, Postdoctoral researcher (University of Oslo)
- Dr. Jean-Pierre Cassarino, College of Europe, Warsaw
- Prof. Dr. Henk van Houtum, Nijmegen Centre for Border Research (Radboud University)
- Orcun Ulusoy, PhD Candidate (Vrije Universiteit Amsterdam)
- Dr. Chloë Gilgan, Senior Lecturer (University of Lincoln)
- Dr. Sjarai Lestrade, Associate Professor (Radboud University)
- Dr. David Fernandez-Rojo, Associate Professor (University of Deusto)
- Dr Adel-Naim Reyhani, Senior Researcher (Ludwig Boltzmann Institute of Fundamental and Human Rights)
- Irina Fehr, PhD candidate (Tilburg University)
- Dr. Zeynep Kaşlı, Assistant Professor (International Institute of Social Studies, Erasmus University Rotterdam)
- Shepherd Mutsvara, PhD Researcher (Pedagogical University of Kraków)
- Prof. Sarah Singer (School of Advanced Study, University of London)
- Dr. Didem Doğar, Postdoctoral researcher (Tilburg University)
- Rory Sugrue, PhD Researcher (Tilburg University)
- Prof. Dr. Violeta Moreno-Lax, Full Professor of Law (Queen Mary University of London) & Ramón y Cajal Professorial Research Fellow (University of Barcelona)
- Dr. Salvatore Fabio Nicolosi, Senior Lecturer (Utrecht University)
- Dr. Saara Pellander, Director (Migration Institute of Finland)
- Dr. Catherine Briddick, Assistant Professor (University of Warwick)
- Revd Fleur Houston, Independent Scholar
- Dr. Alice Dejean de la Bâtie, Incoming Assistant Professor (Tilburg University)
- Dr. Alan Desmond, Associate Professor (University of Leicester)
- Dr. Magdalena Kmak, Professor (Åbo Akademi University)
- Dr. Mukesh Chiman Bhatt, Researcher (Law, Birkbeck, University of London)
- Dr. Paola Minoia (University of Turin and Helsinki)
- Dr. Aleksandra Jolkina (Vrije Universiteit Amsterdam)
- Dr. Linda Bäckman, Research Fellow (Migration Institute of Finland)
- Dr. Amanda Klekowski von Koppenfels, Reader in Migration and Politics (Kent)
- Berivan Hosiyar, Lecturer (Tilburg University)
- Prof. Dr. Nuno Ferreira (University of Sussex)
- Dr. Leila Giannetto (European University Institute, Florence)
- Dr. Stefanie Jansen-Wilhelm (assistant professor of international law, Radboud University Nijmegen))
- Dr. Annick Pijnenburg, Assistant Professor (Radboud University Nijmegen)
- Dr. Katja Swider, Assistant Professor (Vrije Universiteit Amsterdam)
- Imen El Amouri, PhD candidate (Tilburg University)
- Dr. Maria Frick, University lecturer (University of Oulu)
- Dr. Almamy Sylla, Senior Lecturer, Université des Lettres et des Sciences Humaines de Bamako (Mali)
- Dr. Chiara Raucea, Assistant Professor (Tilburg University)
- Inka Söderström, PhD candidate (University of Helsinki)
- Prof. Dr. Daniela DeBono, Associate Professor, University of Malta
- Dr. Sara Miellet, Postdoctoral researcher, (Utrecht University)
- Eila Isotalus, PhD candidate (University of Eastern Finland)
- Prof. Dr. Bulent Cicekli (Solicitor in England and Wales)
- Dr. Eva Rieter, assistant professor international law (Radboud University Nijmegen)
- Dr. Maja Grundler, Lecturer in Law (Royal Holloway, University of London)
- Dr. Ciara Smyth, Irish Centre for Human Rights, University of Galway, Ireland
- Dr. Sarah Thin, Assistant Professor of International Law (Radboud University)
- Claire Tan Sze Eng, PhD Researcher (Tilburg University)
- Prof. Dr. Nando Sigona, University of Birmingham, UK
- Senuri de Silva, PhD candidate (Tilburg University)
- Dr. Kaisu Koskela, postdoctoral researcher (Radboud university)
- Dr. Luisa Marin (European University Institute / University of Insubria, IT)
- Laura Odasso (College de France, URMIS/French Institute on Migrations)
- Dr. Ben Hudson, Lecturer in Law (University of Exeter)
- Susan Reardon-Smith, Manager (University of London Refugee Law Clinic)
- Kristina Wejstål, PhD candidate (University of Gothenburg)
- Prof. Dr. Audrey Macklin, Professor of Law and Chair in Human Rights (University of Toronto, Canada)
- Ashley B. Armstrong, Assistant Clinical Professor of Law (University of Connecticut School of Law)
- Agostina Pirrello, PhD Candidate (Utrecht University)
- Ulrich Stege, Faculty Member, Director of the IUC’s Migrants’ Rights Clinic (International University College of Turin, IUC)
- Dr. Nicolette Busuttil, Lecturer in Law (SOAS, University of London)
- Dr. Annika Lindberg, Postdoctoral researcher (University of Gothenburg)
- Dr. Sílvia Morgades-Gil, Serra Hunter Associate professor (Pompeu Fabra University, Barcelona).
- Dr. Dalia Malek (University of Edinburgh)
- Sanna Ryynänen, PhD researcher (University of Jyväskylä)
- Isabel Arce Zelada, PhD Researcher (University of Hull)
- Dr. Jeff Handmaker, Associate Professor (Erasmus University Rotterdam)
- Dr. Thanos Zartaloudis, Reader (Kent Law School, University of Kent)
- Emilio De Capitani, Visiting Professor (Queen Mary University of London), Former Secretary of the EP Civil Liberties Committee
- Susan M. Akram, Clinical Professor (Boston University School of Law)
- Ulrich Sonn Berlin, Program Coordinator Peace Center Martin Niemoeller Centre
- Dr. Eleni Karageorgiou, Senior Researcher (Lund University)
- Dr. Karine Abderemane, Assistant Professor (University Paris-Saclay)
- Dr. Carlo Caprioglio, Roma Tre University
- Dr. Daniela Vitiello, Tuscia University (Viterbo, Italy) and Academy of Law and Migration (ADiM)
- Catriona Jarvis, Co-Founder, The Last Rights Project
- Syd Bolton, Co-Founder, The Last Rights Project
- Dr. Zvezda Vankova, Senior Researcher (Lund University)
- Dr. Mervi Leppäkorpi, Postdoctoral Researcher (University of Turku)
- Felix Peerboom, PhD Candidate (Maastricht University)
- Laura Salzano, Ph.D. Candidate (University of Barcelona)
- Dr. Izabella Majcher, independent consultant
- Jessica Klüger, PhD Candidate (Vrije Universiteit Amsterdam)
- Dr. Annkatrin Meyerson (University of Gothenburg)
- Prof. Karen Musalo (University of Law, San Francisco)
- Prof. Erin B. Corcoran (Keough School of Global Affairs, University of Notre Dame)
- Marta Minetti, Lecturer (Royal Holloway University of London)
- Dr. Meltem Ineli Ciger (European University Institute/ Suleyman Demirel University)
- Dr. Anna Fazzini, Postdoctoral Researcher (University of Naples L’Orientale)
- Sana Khan, Lecturer (School of Law, University of Karachi, Pakistan)
- Syed Muaz Shah, Former Director Centre for Human Rights (Ziauddin University)
- Maddalena Avon, independent researcher, Trieste, Italy
- Susan Smith, Muslim Peace Fellowship, USA
- Dr. Latife Akyuz, European University Viadrina, Frankfurt (Oder), Germany
- Dr. H.Nese Ozgen. Osnabrück University, IMIS, Osnabrück, Germany
- Dr. Melehat Kutun, Kassel University, Kassel, Germany
- Silvia M. Muñoz, Instituto Jesuita Pedro Arrupe, Miami, Florida, USA
- Prof. Maria Isabel Medina (Loyola University New Orleans College of Law)
- Dr. Hakan Altun, Co-Founder, Beyond All Borders, Germany
- Kate Jastram, Christopher Edley, Jr. Lecturer (University of California, Berkeley, School of Law)
- Prof. Lisa Mullenneaux, University of Maryland Global Campus
- Prof. Niels W. Frenzen (University of Southern California, Gould School of Law)
- Prof. Jennifer Moore (University of New Mexico School of Law)
- Dr Clara Della Croce (Senior Lecturer in law, SOAS, University of London)
- Prof. Kirsi Pauliina Kallio (Tampere University, Finland)
- Dr. Marielle Zill (Utrecht University, the Netherlands)
- Prof. Luigi Ferrara, University of Naples Federico II
- Dr. Phillip Paiement (Tilburg University, the Netherlands)
- Dr. Minna Seikkula (Tampere University, Finland)
- Prof. Dr. Anne-Laure Amilhat Szary (Univ. Grenoble Alpes, France)
- Prof. Dr. Maja Janmyr (University of Oslo)
- Prof. Dr. Catherine Wihtol de Wenden (CERI – CNRS, France)
- Dr. Michiel Bot (Tilburg University, Netherlands)
- Prof. Dr. Sari Pöyhönen (University of Jyväskylä, Finland)
- Dr. Maili Malin (Helsinki University Finland)
- Prof. Alice Riccardi (Roma Tre University)
- Dr. Paula García Andrade, Associate Professor (Comillas Pontifical University, Madrid)
- Serde Atalay, PhD Candidate (Lund University)
- Dr. Ulrike Brandl (University of Salzburg)
- Dr. Richard Wild (University of Greenwich, UK)
- Prof. Dr. Vincent Chetail (Graduate Institute of International and Development Studies, Geneva)
- Dr. Francesco Luigi Gatta (Université Catholique de Louvain, University of Tuscia)
- Dr. Chiara De Capitani (Università di Napoli “L’Orientale”, Italy)
- Dr. Caia Vlieks, Assistant Professor (Utrecht University)
- Dr. Zeynep Kıvılcım, Associate Professor (Bard College Berlin)
- Mahima Rai (Humboldt University of Berlin)
- Dr. Siobhán McGuirk (Goldsmiths University of London)
- Dr. Sergio Carrera, Senior Research Fellow, Head of Justice and Home Affairs unit (CEPS), Visiting Fellow (European University Institute)
- Philip Collins, Esq., Immigration Attorney & Independent Scholar
- Vassilis Pergantis, Assistant Professor of International Law, Faculty of Law, Aristotle University of Thessaloniki
- Isabella Leroy, PhD Candidate (Vrije Universiteit Amsterdam)
- Samuel Ballin, PhD Candidate (Radboud University)
- Lindsay M. Harris, Professor of Law, University of San Francisco School of Law (United States)
- Nicole Phillips, Adjunct Professor, University of California College of the Law (United States)
- Dr. Audrey Hudgins, Clinical Professor (Seattle University)
- Prof. Francesco Maiani (University of Lausanne)
- Laurel E. Fletcher, Chancellor’s Clinical Professor of Law, Berkeley Law, UC Berkeley (United States)
- Carolyn Patty Blum, Clinical Professor of Law, Emerita (Berkeley Law, UC Berkeley)
- Salma Waheedi, Lecturer on Law (Harvard Law School)
- Hiroko Kusuda, Clinic Professor (Loyola University New Orleans College of Law, United States)
- Dr Cristiano d’Orsi (SARCIL/University of Johannesburg, South Africa)
- Dr. Věra Honusková, Ph.D. (Charles University, Czech Republic)
- Tayyiba Bajwa, Clinical Supervising Attorney, International Human Rights Clinic, Berkeley Law, UC Berkeley (U.S.A.)
- Prof. Jean-Paul De Lucca, Associate Professor of Political and Legal Philosophy, University of Malta
- Haydar Öztürk, PhD Candidate (Leuphana University Lüneburg)
- Prof. Dr. Mario Savino (Academy of Law and Migration (ADiM), University of Tuscia)
- Prof. Dr. Kira Kosnick (Europa-Universität Viadrina, Germany)
- Cristina Milano, PhD Candidate (University of Tuscia)
- Dr. Lorenzo Bernardini, Postdoctoral Researcher (University of Luxembourg)
- Prof. Dr. Marco Balboni (University of Bologna)
- Silvia Rizzuto Ferruzza, PhD Researcher (University of Luxembourg)
- Maria Vittoria Forte, PhD candidate (University of Naples Federico II)
- Prof. Dr. Massimo Starita (Università di Palermo)
- Marianna Lunardini (Sapienza University)
- Dr. Carmelo Danisi (University of Bologna)
- Dr. Marianna Vivitsou (University of Helsinki)
- Dr. Francesca Rondine, Postdoctoral Researcher (University of Naples l’Orientale)
- Emine Neval, PhD Candidate (University of Helsinki)
- Dr. Luca Galli (University of Milan)
- Andrea Maria Pelliconi, PhD candidate (City Law School, University of London)
- Dr. Michela Tuozzo, Postdoctoral Researcher (University of Tuscia)
- Prof. Dr. Serena Forlati (University of Ferrara)
- Veronica Botticelli, PhD Candidate (University of Padua)
- Prof. Antonio Marchesi (University of Teramo)
- Dr. Ruvi Ziegler, Associate Professor in International Refugee Law (University of Reading, UK)
- Greta Albertari, PhD Candidate (Vrije Universiteit Amsterdam)
- Dr. Giulia Del Turco (University of Tuscia)
- Prof. Dr. Gabriele Della Morte (Università Cattolica, Milan)
- Prof. Dr. Marco Benvenuti (University of Rome “La Sapienza”)
- Prof. Dina Francesca Haynes (New England Law Boston)
- Associate Professor Boldizsár Nagy (Central European University, Vienna, Austria)
- Prof. Simona D’Antonio (University of Teramo)
- Dr. Giulia Raimondo, Postdoctoral Researcher (University of Luxembourg)
- Andreina De Leo, PhD Researcher (University of Maastricht)
- Marguerite Arnoux Bellavitis, PhD Candidate (University of Palermo/University of Salzburg)
- Dr. Tamas Molnar (Corvinus University of Budapest / Senior Research Associate, Refugee Law Initiative, SOAS University of London)
- Dr. Andrea Longo, Research Associate (One Ocean Hub, University of Strathclyde)
- Prof. Stefano Montaldo (University of Torino)
- Ruben Tans, PhD candidate (Maastricht University)
- Francesca Sironi De Gregorio, PhD Candidate (University of Palermo)
- Anna Tagliabue, PhD Candidate (University of Palermo/University of Paris Nanterre)
- Dr. Lize Glas, Associate professor of international and European law (Radboud University)
- Prof. Dr. Irini Papanicolopulu, British Academy Global Professor of International Law (SOAS University of London)
- Eleonora Frasca, PhD Candidate (UCLouvain)
- Eugénie Delval, PhD Candidate ( Free University of Brussels)
- Dr. Pau de Vílchez Moragues, Lecturer in International Public Law (University of the Balearic Islands)
- Dr. Tamas Adany, Associate Professor of international law (Budapest – signing the text as it was on July 10, 10:48AM)
- Zoé Crine, PhD Candidate (UCLouvain)
- Marthe Engedahl, PhD Candidate (University of Bergen)
- Prof. Dr. Sarah Progin-Theuerkauf (University of Fribourg)
- Dr. Margaretha Wewerinke-Singh, Associate Professor (University of Amsterdam)
- Dr. Valentina Milano, Lecturer in Public International Law (University of the Balearic Islands)
- Jan-Phillip Graf, PhD Candidate (Ruhr-University Bochum)
- Emiliya Bratanova, PhD Candidate (Lund University)
- Marco Gerbaudo, PhD Researcher (Bocconi University)
- Carlos Espaliú Berdud, Full Professor of Public International Law and European Law (University of Antonio de Nebrija, Spain), Visiting Professor of the CFCI (Coventry University, UK)
- Dr. Sarah Ganty (Yale University and Ghent University)
- Prof. Dr. Dimitry Vladimirovich Kochenov (CEU Democracy Institute, Budapest and CEU Legal Studies, Vienna)
- Dr. Margalida Capellà, Senior Lecturer in Public International Law (University of the Balearic Islands)
- Prof. Dr. Wolfgang Benedek (Institute of International Law, University of Graz)
- Prof. Dr. Itamar Mann (University of Haifa, Faculty of Law)
- Dr. Paul Linden-Retek, Associate Professor of Law (University at Buffalo School of Law, The State University of New York)
- Juan Ruiz Ramos, PhD Candidate (Universidad de Granada / Vrije Universiteit Amsterdam)
- Dr. Carmen MOLDOVAN Associate Professor, Public International Law (Alexandru Ioan cuza University of Iasi, Romania, Faculty of Law)
- Francesca De Vittor (Università Cattolica del Sacro Cuore, Milan, Italy)
- Sumedha Choudhury, PhD candidate (Melbourne Law School)
- Dr Aphrodite Papachristodoulou, Post-Doctoral Researcher, Lawyer (Irish Centre for Human Rights, School of Law, University of Galway)
- Spyridoula Katsoni, PhD Candidate (Ruhr-University Bochum)
- Dave-Inder Comar (Just Atonement Inc.; PhD candidate at the Grotius Centre for International Legal Studies, Leiden University)
- Prof. Caterina Fratea, Associate professor of EU Law (University of Verona, Italy)
- Clara Van Thillo, PhD candidate (KU Leuven, Belgium)
- Maëlle Noir, PhD candidate and research assistant (University of Galway, Ireland)
- Dr. Mihaela Aghenitei, Dunarea de Jos University Galati, Romania
- David Hammond Esq., CEO, Human Rights at Sea (UK)
- Dr Elisheva Cohen, Indiana University
- Dr. Michelle Lokot, Assistant Professor, London School of Hygiene and Tropical Medicine
- Prof. Dr. Gilles Reckinger (Institut supérieur de l’économie Luxembourg & Karl Franzens Universität Graz, Austria)
- Dr. Papa SOW Nordic Africa Institute, Uppsala, Sweden
- Dr. Sunday E.O. Peter, International Human Rights Law (Advocate/Consultant, UK)
- Dr. Tazreena Sajjad, SIS, American University
- Serdar M. Değirmencioğlu (Goethe University Frankfurt a.M.)
- Dr. Lisa Richlen, Lecturer (University of British Columbia)
- Petra Molnar (Berkman Klein Center for Internet and Society, Harvard; Refugee Law Lab, York University)
- William Gomes, Director, The William Gomes Podcast
- Markella Papadouli, The AIRE Centre on behalf of the AIRE Centre legal team
- Dr. Christina Clark-Kazak, Associate Professor (University of Ottawa)
- Bernhard Streitwieser, Associate Professor of International Education and International Affairs; Director, Refugee Educational Advancement Laboratory (REAL)
- Dickson Ntwiga, Diplomatic Training Program Alumnus, UNSW/Institute of Human Rights and Peace Studies, Mahidol University; CEO and Founder, Solidarity International Trust
- Dr. Caterina Mazzilli, ODI
- Dr. Eslam ElBahlawan (University of Milano-Bicocca)
- Dr. Mawa Mohamed (University of Milano-Bicocca)
- Prof. Ima Jackson (Glasgow Caledonian University)
- José Henríquez Leiva, Researcher, Irish Centre for Human Rights, School of Law (University of Galway)
- Paolo Novak (SOAS University of London)
- María José Barajas de la Vega, PhD candidate (Universidad Pontificia Comillas)
- Dr Stefano Marinelli, independent researcher
- Prof. Dr. Vicki Squire (University of Warwick, UK)
- Dr. Alfredo Dos Santos Soares, Associate Professor (Comillas Pontifical University)
- Diana Volpe, PhD Candidate (University of Oxford, UK)
- Marcella Cometti, PhD Candidate (University of Ferrara)
- Lore Roels, PhD researcher (Ghent University, Belgium)
- Gezy Schuurmans, PhD Researcher (Tilburg University)
- Dr. Lara Gautier, Assistant professor
- (University of Montreal, Canada)
- Dr. Glenda Santana de Andrade (CRESPPA-GTM, IC Migrations, France)
- Siobhan Allen, Senior Lawyer (Global Legal Action Network)
- Dr. Penny Koutrolikou, Associate Prof (National Technical University of Athens)
- Saniya Amraoui, PhD candidate, (European University Institute, Florence)
- George Kandylis, Researcher (National Centre for Social Research, Athens)
- Dr. Carmen Pérez González (Universidad Carlos III de Madrid, Spain)
- Natalie Gruber (Co-Founder Josoor)
- Prof. Dr. Maja Savić-Bojanić (Sarajevo School of Science and Technology, Bosnia and Herzegovina)
- Ismini Mathioudaki, Ph.D. Candidate (Scuola Normale Superiore, Florence)
- Dr. Panos Hatziprokopiou, Associate Professor (Aristotle University of Thessaloniki)
- Prof. Dr. Malgosia Fitzmaurice (Queen Mary, University of London)
- Amanda Danson Brown, PhD researcher (Queen Mary University of London)
- Andrew Pitt, PhD Candidate (Queen Mary University of London)
- Dr. Ana Nikodinovska Krstevska, Associate professor (University Goce Delcev, Stip)
- Angelo Tramountanis, Researcher (National Centre for Social Research – EKKE, Greece)
- Dr. Olga Koshevaliska, Associate professor, University Goce Delcev, Stip)
- Amanda Musco Eklund, PhD Candidate (Umeå University)
- Dr. Elena Maksimova, Assistant professor (University Goce Delcev, Stip)
- Jonathan Slagter, PhD Candidate, Queen Mary University of London
- Ludivine Stewart, PhD Candidate, European University Institute
- Dr. Evelien Brouwer, Senior Lecturer (Utrecht University)
- Dr. Amy Foerster, Professor of Sociology (Pace Universit, New York)
- Claude Calame, Directeur d’études (Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, Paris)
- Dr. Grażyna Baranowska, Postdoctoral Researcher (Hertie School, Berlin), Assistant Professor (Institute of Law Studies, Polish Academy of Sciences)
- Emily Frank, PhD Candidate (Hertie School & Humboldt-Universität zu Berlin)
- Dr. Michael Gordon, Postdoctoral Fellow (Wilfrid Laurier University, Canada)
- Vicky Skoumbi, directrice de programme au Collège International de Philosophie
- Prof. Dr. Simon Parker (University of York, UK)
- Grace Cooper, PhD Candidate (University of York, UK)
- Rebecca Bevington, PhD Candidate (University of York, UK)
- Prof. Dr. Claire Chambers (University of York, UK)
- Prof. Dr. Ilse Derluyn (Ghent University, Belgium)
- Dr. Nancy Rios-Contreras (Chapman University)
- Dr. Andreas Dimopoulos (Alfaisal University, KSA)
- Dr. Sara de Jong (University of York, UK).
- Dr. Deborah Casalin (University of Antwerp, Belgium)
- Prof. Dr. Eleni Kosta (Tilburg University, The Netherlands)
- Dr. Blair Peruniak, University Lecturer (McGill University)
- Lerato Islam, PhD Candidate (University of Auckland)
- Dr. Kiara Neri, Associate Professor (University of Lyon)
- Megan Denise Smith, PhD Candidate (Pompeu Fabra University, Spain)
- Prof. Dr. Galina Cornelisse (Vrije Universiteit Amsterdam)
- Prof. Dr. Jorrit Rijpma (Leiden University)
- Prof. Dr. Prem Kumar Rajaram (Central European University)
- Dr. Lidia Kuzemska (Forum Transregionale Studien, Berlin)
- Prof. Dr. Martin Jones, Professor of International Human Rights Law (University of York)
- Dr. Nadia Kornioti (University of Central Lancashire – Cyprus, Cyprus)
- Dr. Sarah Tas, Assistant Professor (Maastricht University)
- Dr. Kiri Santer (University of Bern, Switzerland)
- Dr. Alessandro Spena, Professor of Criminal law (Università degli Studi di Palermo, Italy)
- Dr. Melanie Fink, Assistant Professor (Leiden University / Central European University)
- Flavia Patane, PhD Candidate (Maastricht University)
- Dr. Lorenzo Vianelli, Junior Assistant Professor (University of Bologna)
- Prof. Dr. Elisa Cavasino, Full professor of Constitutional law (Università degli studi di Palermo, Italy)
- Prof. Licia Siracusa, Professor of Criminal Law (Università degli Studi di Palermo)
- Prof. Dr. Alberto di Martino, Full Professor of General Criminal Law (Sant’Anna School of Advanced Studies, Pisa, Italy)
- Dr. Flavio Valerio Virzì, Postdoctoral Researcher (University of Rome “La Sapienza”)
- Dr Sarah Walker, Visiting Research Fellow (University of Bologna)
- Abubakar Koroma, PhD Candidate (University of Palermo)
- Prof José A. Brandariz (University of A Coruna)
- Stephen Phillips, researcher, Institute for Human Rights, Åbo Akademi
- Vasiliki Apazidou, PhD Candidate, Queen Mary University of London
- Dr. Kathryn Allinson (University of Bristol)
- Dr. Eli Auslender (University of York)
- Dr. Henning Lahmann, Assistant Professor (Leiden University)
- Prof. Dr. Martina Caroni (University of Lucerne)
- Dr. Angeles Cano Linares (Universidad Rey Juan Carlos, Spain)
- Ellen Allde, PhD Candidate (Queen Mary University of London)
- Dr. Olga Lafazani, National Hellenic Research Foundation
- Porf. Luca Masera (Ordinario di diritto penale, Università di Brescia)
- Dr. Gaja Maestri, Lecturer, (Aston University, Birmingham, UK)
- Prof. Dr. Nicos Trimikliniotis (University of Nikosia)
- Dr. Maurice Stierl (University of Osnabrück)
- Gaia Romeo, PhD candidate (Vrije Universiteit Brussel)
- Prof. Dr. Rosario Huesa Vinaixa, emeritus professor, University of Balearic Islands
- Amélie Poméon, PhD researcher (Radboud University Nijmegen, NL)
- Dr. Christina Bache, Associate Researcher (Brussels School of Governance, Brussels, Belgium)
- Prof. Dr. Nina Perkowski, Assistant Professor (Universität Hamburg, Germany)
- Prof. Dr. Florian Trauner (Vrije Universiteit Brussel)
- Zina Weisner, PhD Candidate (Department for Migration and Globalisation, Danube University Krems, AT)
- Dr. Erkan Akdoğan, Assistant Professor (Ankara University Law Faculty, TR)
- Jakob Junghans, LL.M.oec, PhD candidate (MLU university Halle/Saale)
- Shaddin Almasri, PhD Candidate (Department for Migration and Globalisation, Danube University Krems, AT)
