Ως μια απλή δημότης της πόλης κυκλοφορούσε την Παρασκευή στην Καστοριά η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ανάμεσα στο κόσμο. Άλλωστε εδώ και μερικές ώρες η κα Σακελλαροπούλου είναι «παιδί» της Καστοριάς, αφού ανακηρύχθηκε Επίτιμη Δημότης, σε μια λιτή τελετή που έγινε στο δημαρχείο.
Η ημέρα της Κατερίνας Σακελαρροπούλου στην όμορφη και γραφική πόλη της Δυτικής Μακεδονίας ήταν γεμάτη, αφού εκτός από την παρουσία της στις εορταστικές εκδηλώσεις, περπάτησε στη Νότια Παραλία, ενώ δεν παρέλειπε να επιβιβαστεί στο τουριστικό σκάφος του δήμου «Ολυμπία», για μια μίνι κρουαζιέρα στη λίμνη, συνοδευόμενη από τον δήμαρχο Καστοριάς Γιάννη Κορεντσίδη.
Παιδί της Καστοριάς η Πρόεδρος της Δημοκρατίας
Η οικειότητα με τους ντόπιους, φάνηκε από το πρωί, όταν στην παρέλαση που πραγματοποιήθηκε για την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατέβηκε από το αυτοκίνητο πολύ πριν το χώρο των επισήμων και σε αντίθεση με άλλους παράγοντες, έφτασε πεζή στην εξέδρα.
Και έσπευσε να αναγγείλει την άφιξή της στην Καστοριά με ένα twit, όπου μαζί με φωτογραφίες από την παρουσία της στην πόλη, έγραψε: «Γιορτάζουμε την 110η επέτειο απελευθέρωσης της Καστοριάς από τον τουρκικό ζυγό. Τιμάμε όλους εκείνους που, σε δύσκολους καιρούς, κράτησαν ζωντανό το εθνικό φρόνημα. Το ηρωικό πνεύμα των μαχητών του Μακεδονικού Αγώνα και των Βαλκανικών Πολέμων μας εμπνέει και μας καθοδηγεί».
Επίτιμη δημότης Καστοριάς η Σακελλαροπούλου
Και τυπικά πλέον από το απόγευμα της Παρασκευής η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, είναι «παιδί» της πόλης. Στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου, και σε μια σεμνή τελετή, παρόντων όλων των τοπικών παραγόντων, ο δήμος Καστοριάς ανακήρυξε την κα Σακελλαροπούλου σε επίτιμη δημότη.
Γνώστης της ιστορίας και της ξεχωριστής ομορφιάς της Καστοριάς η Πρόεδρος της Δημοκρατίας την χαρακτήρισε “Βυζαντινή αρχόντισσα” της Μακεδονίας και πρόσθεσε: «Η λιμναία πόλη – “κρυσταλλωμένο λυρικό οίστρο” την αποκαλούσε ο πεζογράφος Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος – χτισμένη σε μια περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, διατηρώντας πολλά από τα πανέμορφα αρχοντικά της, προσφέρεται όλες τις εποχές του χρόνου για ιστορικές και φυσιολατρικές περιηγήσεις. “Ο τόπος αυτός”, έγραψε ο ίδιος, “δεν είναι μόνο μοναδικός από το Ταίναρο ίσαμε τη Ροδόπη από την άποψη της τοποθεσίας· είναι και αξιαγάπητος για τον πραγματικό του πολιτισμό, ένα πολιτισμό που γίνεται σημαντικότερος εδώ απάνω, ανάμεσα στους ακραίους σταθμούς της χώρας”. Επίσης επισήμανε ότι «από τον 16ο αιώνα η Καστοριά φημίζεται ως πόλη της γουνοποιίας και στις μέρες μας θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα κέντρα παραγωγής και διάθεσης της γούνας παγκοσμίως. Πιστεύω ότι ο δυναμισμός που ανέκαθεν χαρακτήριζε τον ακμαίο αυτόν κλάδο θα κερδίσει τη δύσκολη μάχη της διείσδυσης σε νέες αγορές», κατέληξε.
Εκτενώς μάλιστα αναφέρθηκε, στην ιστορία της Καστοριάς, σημειώνοντας μεταξύ άλλων: «Βρίσκομαι σήμερα στην Καστοριά, τη “Βυζαντινή αρχόντισσα” της Μακεδονίας, ανήμερα της γιορτής του πολιούχου της Αγίου Μηνά, για να γιορτάσω μαζί σας την συμπλήρωση 110 ετών από την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Πόλη που διατηρεί την υποβλητική γοητεία της μέσα στον χρόνο, με μεγάλη ιστορική και θρησκευτική παράδοση, κέντρο του Μακεδονικού Αγώνα από το 1903, η Καστοριά αντιστάθηκε σθεναρά στην τουρκική κυριαρχία και στην εξάπλωση της βουλγαρικής Εξαρχίας. Φωτισμένες προσωπικότητες καλλιέργησαν εδώ τα γράμματα, τις τέχνες και τις παραδόσεις, ενισχύοντας την θρησκευτική και εθνική συνείδηση των κατοίκων. Εξέχουσες μορφές έδρασαν στην περιοχή και έδωσαν το αίμα τους για την ελευθερία. Ας μνημονεύσω, ενδεικτικά, τους αδελφούς Παναγιώτη και Ιωάννη Εμμανουήλ, συντρόφους του πρωτομάρτυρα Ρήγα Φεραίου, τον Αναστάσιο Πηχεών, τον ‘Ίωνα Δραγούμη, τον Μητροπολίτη Γερμανό Καραβαγγέλη και βέβαια τον Παύλο Μελά που έπεσε πολεμώντας στη γειτονική Στάτιστα. Και μαζί μ’ αυτούς, όλους τους ανώνυμους αγωνιστές που είδαν τις θυσίες τους να δικαιώνονται όταν επιτέλους, το 1912, ο στρατός μας μπήκε στην πόλη απελευθερωτής, για να επανενώσει την Καστοριά με τον εθνικό κορμό. Εκείνο το πρωινό της 11ης Νοεμβρίου, η πόλη που επανίδρυσε ο Ιουστινιανός στις όχθες της λίμνης Ορεστιάδας και αποτέλεσε διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο του Δεσποτάτου της Ηπείρου, κομμάτι κραταιό της βυζαντινής αυτοκρατορίας, ξανάβρισκε το νήμα της μακραίωνης ιστορίας της ως αναπόσπαστου μέρους του ελληνισμού.
Από την πρώτη ημέρα της απελευθέρωσης, οι ελληνικές στρατιωτικές αρχές έκαναν γνωστό στους κατοίκους της πόλης ότι “οι νόμοι του Ελληνικού κράτους θέλουσι ισχύσει από σήμερον και διά την επαρχίαν Καστοριάς ανεξαρτήτως θρησκεύματος”, επισφραγίζοντας έτσι τη βούληση της πολιτείας να διατηρηθεί το κλίμα ειρηνικής συνύπαρξης και συνεργασίας των χριστιανών, που αποτελούσαν και την πλειονότητα των κατοίκων, με τους μουσουλμάνους εποίκους και με τα μέλη της δραστήριας και ανθηρής εβραϊκής κοινότητας, της οποίας η χιλιόχρονη παρουσία συνέβαλε αποφασιστικά στην εμπορική και οικονομική πρόοδο της περιοχής. Το μνημείο των Εβραίων Μαρτύρων της Καστοριάς, θυμάτων του Ολοκαυτώματος που μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα θανάτου του Άουσβιτς και δεν ξαναγύρισαν ποτέ στις εστίες τους, μένει να μας θυμίζει τον αδόκητο αφανισμό τους και να καλεί σε επαγρύπνηση ώστε να μη ζήσουμε ποτέ ξανά ανάλογες, απάνθρωπες και βαθύτατα τραυματικές, ιστορικές εμπειρίες. Γιατί, όπως χαρακτηριστικά έχει γράψει ο καστοριανός συγγραφέας Ηλίας Παπαμόσχος, “ζωή δεν είναι τίποτ’ άλλο, παρά η μεταλαμπάδευση της μνήμης”.
Παρέλαση για την απελευθέρωση της Καστοριάς
Η Καστοριά σήμερα γιόρτασε με όλες τις τιμές την επέτειο από την απελευθέρωσή της από τον τουρκικό ζυγό το 1912 και την ενσωμάτωσή της στον εθνικό κορμό, τιμώντας όλους εκείνους που, μέσα σε ζοφερούς και δύσκολους καιρούς, κράτησαν για αιώνες ζωντανό το εθνικό φρόνημα.
Το πρωί πραγματοποιήθηκε μαθητική και στρατιωτική παρέλαση, την οποία παρακολούθησε πλήθος κόσμου, στην ηλιόλουστη Καστοριά.
Η ιστορία της απελευθέρωσης της Κατοριάς
Η δασκάλα Ιφιγένεια Ρουσούλη στον ιστότοπο του δημοτικού σχολείου Νεστορίου, αναφέρεται εύστοχα στην ιστορία της Απελευθέρωσης της Καστοριάς στις 11 Νοεμβρίου 1912:
Σαν σήμερα, 11 Νοεμβρίου του 1912, μετά από 527 χρόνια υπό τον τούρκικο ζυγό, η Καστοριά απελευθερώνεται από τον Ελληνικό Στρατό και εντάσσεται στις πόλεις του Νεοελληνικού Κράτους. Ήταν ημέρα εορτής του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Μηνά, τον οποίο από τότε τιμούμε ως πολιούχο της πόλης. Η Καστοριά είναι η τελευταία χρονολογικά πόλη της Μακεδονίας που απελευθερώθηκε κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο μεταξύ των συνασπισμένων βαλκανικών κρατών και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ήταν 19 Οκτωβρίου του 1912, όταν μετά τη μάχη στη Νεάπολη Βοΐου με τους Κρήτες αντάρτες εθελοντές, ο ηττημένος Μπεκήρ Αγάς οπισθοχωρεί στην Καστοριά και καταφεύγει στην Κορυτσά ώστε να ανασυντάξει τις δυνάμεις του και να στρατολογήσει Τουρκαλβανούς ατάκτους. Στις 22 Οκτωβρίου επιστρέφει με εκατοντάδες τουρκαλβανούς οπλίτες και στρατοπεδεύει στο ύψωμα του Δισπηλιού. Αναγκάζουν με αλλεπάλληλες μάχες τους Κρήτες εθελοντές που είχαν προωθηθεί μέχρι το Μαυροχώρι να οπισθοχωρήσουν άτακτα και να φτάσουν στη Σιάτιστα. Ακολουθούν σημαντικές μάχες που ανατρέπουν την μέχρι τότε κατάσταση και επαναπροωθούν τους Έλληνες.
Τις επόμενες ημέρες πλούσιοι μπέηδες της πόλης αντιλαμβανόμενοι την εξέλιξη του πολέμου εγκαταλείπουν την Καστοριά. Παραδίδουν τις οικίες τους και περιουσιακά τους αντικείμενα για φύλαξη σε Έλληνες συμπολίτες τους, με σκοπό να τα πάρουνε πίσω όταν τελείωνε ο πόλεμος. Ο Ελληνικός Στρατός, μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου) και την απελευθέρωση της Φλώρινας (7 Νοεμβρίου), διατάζει τμήμα του Συντάγματος Ιππικού να προχωρήσει προς κατάληψη της Καστοριάς.
Το τμήμα διαθέτει μόλις 27 ιππείς και τελεί υπό τις διαταγές των Υπίλαρχων Ιωάννη Άρτη (ο ελευθερωτής της Φλώρινας) και Παναγιώτη Νικολαΐδη και του μακεδονομάχου ανθυπίλαρχου Φιλολάου Πηχεώνα. Ο τότε δήμαρχος Γούσης μεταφέρει στον Μεχμέτ Πασά το ερώτημα του Νικολαΐδη αν θα πολεμήσει ή αν θα παραδώσει την πόλη της Καστοριάς μαζί με την ψευδή πληροφορία ότι 25000 άνδρες του ελληνικού στρατού έχουν περικυκλώσει την πόλη. Η αλήθεια είναι ότι εκείνη τη στιγμή βρισκόταν στα πρόθυρα της Καστοριάς, κοντά στον σημερινό Απόσκεπο, μόνο η ολιγομελής ομάδα του Άρτη που αριθμούσε μόλις 27 άτομα. Ο πιεσμένος Μεχμέτ Πασάς δηλώνει ότι δεν πρόκειται να προβάλλει αντίσταση και λέει στον δήμαρχο να μεταβούν στον στρατώνα της Ντόπλιτσας, όπου θα συναντούσε και τον Νικολαΐδη.
Στο μεταξύ είχε συγκληθεί στρατιωτικό συμβούλιο στον στρατώνα μεταξύ των τούρκων αξιωματικών και είχε αποφασισθεί η άμεση αποχώρηση όλων των στρατευμάτων. Μ? αυτό τον τρόπο ο Μεχμέτ Πασάς αποφεύγει την ταπείνωση να παραδώσει αυτοπροσώπως την πόλη και απλώς την εγκαταλείπει.
Έτσι, από το βράδυ εκείνο μεταξύ 10 και 11 Νοεμβρίου η Καστοριά είναι ελεύθερη πόλη. Οι τρεις έλληνες ιππείς αναχωρούν για τον Απόσκεπο και ζητούν από τον δήμαρχο να ετοιμάσουν οι κάτοικοι ψωμί και φαγητό για 25000 στρατιώτες, καθώς την άλλη ημέρα θα έμπαιναν θριαμβευτές στην πόλη. Οι Καστοριανοί εκείνο το βράδυ δεν κοιμήθηκαν. Ετοίμαζαν ελληνικές σημαίες και φαγητά για να υποδεχτούν τον ελληνικό στρατό και έκαναν δεήσεις στον Άγιο Μηνά, καθώς ξημέρωνε η εορτή του. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 11ης Νοεμβρίου ο Ανθυπίλαρχος Πηχεών εισέρχεται πρώτος με λίγους ιππείς και κατευθύνεται στον μητροπολίτη, όπου προαναγγέλλει την απελευθέρωση της πόλης. Στις 10:00 το πρωί ο Επίλαρχος Άρτης με τους άνδρες του εισέρχεται επίσημα στην πόλη και οι χιλιάδες πολίτες ξεχύνονται στους δρόμους να τον προϋπαντήσουν. Οι καμπάνες σήμαναν χαρμόσυνα και εκατοντάδες σημαίες κρεμάστηκαν στα μπαλκόνια.
Το απόγευμα της ίδια ημέρας στάλθηκε στο Άργος Ορεστικό μικρό απόσπασμα 5 ιππέων. Οι τούρκικες δυνάμεις το είχαν εγκαταλείψει μαζί με τους μπέηδες, τους υπαλλήλους και εκατοντάδες άλλους τούρκους. Επίσης, την ίδια ημέρα απελευθερώθηκαν οι οικισμοί του ανατολικού και νοτιοανατολικού τμήματος της επαρχίας. Την κατάληψη της Καστοριάς ακολούθησαν διθυραμβικά άρθρα στον Τύπο της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας, ενώ το επόμενο διάστημα το ελληνικό στράτευμα σταμάτησε την καταδίωξη των Τούρκων και ανασυντάχθηκε. Μετά την απελευθέρωση, ενσωματωμένη πλέον στο Ελληνικό κράτος, η Καστοριά ακολούθησε τη ροή των γεγονότων που σημάδεψαν τη νεότερη και σύγχρονη Ελληνική ιστορία.
