Η δημοσιογραφική μας αποστολή στον Γράμμο δεν ήταν μια τυπική εκδρομή. Ήταν ένα οδοιπορικό μνήμης και γνώσης, μια συνειδητή απόφαση του anagnostis.org να βρεθεί στον πιο «πληγωμένο» και ταυτόχρονα πιο ευλογημένο τόπο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης, το οποίο λειτουργεί ως ζωντανός θεσμός του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.453 μέτρων, στα Λιβάδια Κοτύλης της Καστοριάς. Αυτός ο τόπος, όπου η φύση συναντά τη νεότερη και σύγχρονη ιστορία, ειδικά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου, είναι ένα πεδίο όπου η οδύνη του παρελθόντος δίνει τη θέση της στην ελπίδα για το μέλλον.
Φτάσαμε εκεί, για να μεταφέρουμε τη βιωματική εμπειρία του Πάρκου, να αναδείξουμε τη διττή του λειτουργία – ιστορική και περιβαλλοντική, ώστε ο αναγνώστης να νιώσει την ατμόσφαιρα του τόπου.
Βήματα στη σύγχρονη Ιστορία
Η καρδιά της επίσκεψης ήταν η εξαιρετική ξενάγηση που μας παρείχαν οι υπεύθυνοι του ΠΕΣ. Δεν ήταν μια απλή αφήγηση, αλλά μια κριτική προσέγγιση της ιστορίας και του περιβάλλοντος, που βασίζεται στη μόνιμη έκθεση του Πάρκου. Η έκθεση είναι το επίκεντρο της ιστορικής αναδρομής, για να δούμε πώς η κοινωνία της ευρύτερης περιοχής διαμορφώθηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 20ού.
Η έκθεση δεν περιορίζεται στον Εμφύλιο, στον οποίο είναι αφιερωμένο το μεγαλύτερο μέρος της, αλλά παρουσιάζει όλες τις συγκρούσεις και τους αγώνες που καθόρισαν την πορεία του τόπου: από τον Μακεδονικό Αγώνα, τους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι τη Μάχη της Πίνδου και την Αντίσταση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η ατμόσφαιρα της εποχής αποδίδεται με γλαφυρό τρόπο μέσα από αναπαραγωγές φωτογραφιών, χαρτών, διαταγών, πρωτοσέλιδων εφημερίδων και άλλου αρχειακού υλικού.
Μέρος της ξενάγησης περιλαμβάνει την οπτική επαφή με τις κορυφές που έγιναν ιστορικά ορόσημα.
Γράμμος: Διαδρομές στη φύση
Εδώ, ο επισκέπτης κατανοεί γιατί ο Γράμμος είναι περιοχή ασύγκριτης ομορφιάς και μεγάλης οικολογικής σημασίας.
Χλωρίδα και Πανίδα: Πλούσιος φυσικός κόσμος με αμέτρητα είδη λουλουδιών, πουλιών και ζώων που ζουν στην περιοχή.
Οικότοποι και Υψόμετρο: Η ποικιλία των οικοτόπων, που οφείλεται στη σταδιακή αύξηση του υψομέτρου και στον κατακερματισμό του τοπίου, δημιουργεί πληθώρα καταφυγίων για πλούσια πανίδα και χλωρίδα.
Σπάνια Είδη: Ο Γράμμος φιλοξενεί μεγάλο πληθυσμό της αρκούδας, αποτελώντας τη μοναδική ζώνη σύνδεσής της στην Πίνδο και τη Βαλκανική. Στις βραχώδεις διαπλάσεις ζει το αγριόγιδο, με τον τοπικό πληθυσμό να αποτελεί το 10% του είδους στη χώρα μας.
Από τη μνήμη στην αειφορία
Το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης δεν είναι ένα απλό μουσείο, αλλά ένα κέντρο έρευνας και εκπαίδευσης. Ο στόχος του είναι διπλός: η ανάδειξη του ιστορικού και οικολογικού πλούτου και η λειτουργία ως βήμα μελέτης και πεδίο εμπειρίας στην Ελλάδα και διεθνώς.
Η δραστηριότητα του ΠΕΣ είναι πλούσια και συνεχής, απευθυνόμενη όχι μόνο σε μεμονωμένους επισκέπτες, αλλά και σε οργανωμένες ομάδες σχολείων και συλλόγων. Στο συνεδριακό κέντρο του Πάρκου πραγματοποιούνται συναντήσεις με εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα, για θέματα ιστορικού ενδιαφέροντος και προστασίας του περιβάλλοντος. Το ΠΕΣ υλοποιεί επίσης εκπαιδευτικά προγράμματα και σεμινάρια προφορικής ιστορίας, με στόχο την ευαισθητοποίηση για τη σύγχρονη ιστορία, τον φυσικό πλούτο και τον λαϊκό πολιτισμό της περιοχής.
Για την υποστήριξη των ερευνητικών μελετών, λειτουργεί Βιβλιοθήκη με χιλιάδες βιβλία ιστορικού και περιβαλλοντικού περιεχομένου.
Στο εστιατόριο μπορείτε να απολαύσετε εξαιρετικό παραδοσιακό φαγητό και χειροποίητα γλυκά, φτιαγμένα με φρέσκα τοπικά προϊόντα της Δυτικής Μακεδονίας, ακολουθώντας τις συνταγές των γιαγιάδων της περιοχής.
Από την Καστοριά μέχρι το ΠΕΣ (μέσω Νεστορίου-Πεύκου) η απόσταση είναι 50 χλμ. και ο απαιτούμενος χρόνος περίπου μία ώρα για τα αυτοκίνητα και μιάμιση για τα λεωφορεία. 25 χλμ. μετά την Καστοριά και λίγο πριν μπείτε μέσα στο Νεστόριο θα ακολουθήσετε την ταμπέλα προς το χωριό Πεύκο και τα άλλα χωριά του Γράμμου. Μέσα στο Νεστόριο θα βρείτε ένα μεγάλο σταυροδρόμι, σαν πλατεία, και θα συνεχίσετε ευθεία (όχι δεξιά πάνω) ακολουθώντας την ταμπέλα προς «River Party». Συνεχίζετε όλο ευθεία σε μια διαδρομή με πολλές στροφές που ακολουθεί το φαράγγι του Αλιάκμονα, μέχρι που φτάνετε στο χωριό Πεύκο. Μετά το χωριό Πεύκο ΔΕΝ στρίβετε δεξιά προς το χωριό Γράμμος, αλλά συνεχίζετε όλο ευθεία. 7 χλμ. μετά το Πεύκο υπάρχει διασταύρωση στα αριστερά όπου αρχίζει ένας χωματόδρομος σε ΑΡΙΣΤΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ (αρχές Οκτωβρίου 2019 έγιναν έργα σημαντικής βελτίωσης του), μήκους 3,5 χλμ., που οδηγεί στο ΠΕΣ.
Το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης στον Γράμμο είναι κάτι περισσότερο από ένα ιστορικό μνημείο. Είναι μια συγκλονιστική υπενθύμιση της ιστορίας και ταυτόχρονα ένα εργαστήριο για το μέλλον.
Ο Γράμμος, το βουνό που σημάδεψε τη σύγχρονη ιστορία, πλέον μας προσκαλεί να κοιτάξουμε μπροστά, μέσα από το πρίσμα της γνώσης και της φύσης.
