Τα Χριστούγεννα στην Πελοπόννησο δεν είναι απλώς μια γιορτή. Είναι μια ζωντανή εμπειρία γεμάτη συμβολισμούς, γεύσεις και έθιμα που έρχονται από τα βάθη του χρόνου.
Σε μια εποχή όπου η καθημερινότητα της πόλης έχει αλλοιώσει πολλές παραδόσεις, στα χωριά της Πελοποννήσου τα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα έθιμα εξακολουθούν να θυμίζουν έναν κόσμο πιο απλό, πιο συλλογικό και βαθιά δεμένο με τη φύση και την πίστη.
Αργολίδα: Το «Γιάλα – Γιάλα» και τα Θεοφάνια
Στην Ερμιόνη, τα Θεοφάνια αποκτούν ξεχωριστό χαρακτήρα με το έθιμο του «Γιάλα – Γιάλα». Από τα ξημερώματα, οι νέοι που θα βουτήξουν αργότερα για να πιάσουν τον σταυρό και την εικόνα της Παναγίας περνούν από σπίτι σε σπίτι, τραγουδώντας και δεχόμενοι κεράσματα και ευχές. Την παραμονή, οι βάρκες στο λιμάνι στολίζονται με φύλλα φοίνικα και από εκεί αντηχεί το τραγούδι μέχρι τη στιγμή της ρίψης του σταυρού στη θάλασσα.
Στη Νέα Κίο, ανήμερα των Θεοφανίων, αναβιώνει το εντυπωσιακό έθιμο του πυροβολισμού των τενεκέδων μέσα στη θάλασσα. Μετά τη ρίψη του σταυρού, ο νικητής περιφέρεται σε όλη την πόλη, ενώ ο νεότερος καπετάνιος ρίχνεται πρώτος στο νερό, σε ένα έθιμο γεμάτο συμβολισμό και έντονο παλμό.
Κορινθία: Η ψυχοκόρη και οι καλικάντζαροι
Στη Νεμέα, ανήμερα τα Χριστούγεννα, ζωντανεύει το έθιμο της ψυχοκόρης. Η έφηβη κόρη του σπιτιού υποδέχεται την οικογένεια που επιστρέφει από την εκκλησία με παραδοσιακά γλυκά – μελομακάρονα, δίπλες, κουραμπιέδες – ενώ στον άνδρα προσφέρεται λικέρ. Την παραμονή, κλαδιά τοποθετούνται στα τζάκια και τα γλυκά σκεπάζονται, για να προστατευτούν από τους καλικάντζαρους.
Αρκαδία: Το χριστόψωμο και το «χέρι του Χριστού»
Στα ορεινά χωριά της Αρκαδίας, τα χριστουγεννιάτικα έθιμα παραμένουν βαθιά ριζωμένα. Την παραμονή, ένα μεγάλο κούτσουρο καίει στο τζάκι όλη μέρα «για να ζεσταίνει την Παναγία». Οι γυναίκες καθαρίζουν τα εικονίσματα με βαμβάκι και κρασί, ενώ πρωταγωνιστεί το χριστόψωμο, στολισμένο με σταυρούς και σύκα. Σε πολλά χωριά ζυμώνουν και το λεγόμενο «χέρι του Χριστού», ένα ψωμί σε σχήμα χεριού που κρεμιέται στο εικονοστάσι για καλοτυχία όλο τον χρόνο.
Μεσσηνία: Ποδαρικό, ρόδι και οιωνοί
Στη Μεσσηνία, αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου, οι οικογένειες περιμένουν ένα μικρό παιδί να κάνει ποδαρικό για καλή τύχη. Το παιδί πατάει σίδερο για υγεία και δέχεται γλυκά από τη νοικοκυρά. Το σπάσιμο του ροδιού την Πρωτοχρονιά θεωρείται σύμβολο αφθονίας, ενώ ο καιρός της ημέρας «προλέγει» τις επόμενες 40 ημέρες.
Μάνη: Τηγανίδες και ευχές
Στη Μάνη, τα Χριστούγεννα μυρίζουν τηγανίδες και χριστόψωμο. Οι τηγανίδες παρασκευάζονται σε διάφορα σχήματα και όταν γίνονται σε σχήμα σταυρού, η ευχή είναι μία: «να σταυρωθούν τα κακά και του χρόνου». Στο γιορτινό τραπέζι, το χριστόψωμο κόβεται με ευλάβεια, σφραγίζοντας την οικογενειακή ενότητα.
Μια παράδοση που αντιστέκεται στον χρόνο
Τα χριστουγεννιάτικα έθιμα της Πελοποννήσου είναι κάτι περισσότερο από αναμνήσεις. Είναι ένα ζωντανό αποτύπωμα μιας αγροτικής κοινωνίας που ευχόταν καλή σοδειά, υγεία και ευμάρεια. Από τα στολισμένα τζάκια και τα καθαρισμένα εικονίσματα μέχρι τα γλυκά, τα ψωμιά και τα θαλασσινά έθιμα των Φώτων, κάθε πράξη είναι μια σιωπηλή προσευχή για τον νέο χρόνο.
Σε έναν κόσμο που αλλάζει γρήγορα, αυτά τα έθιμα μας θυμίζουν ποιοι είμαστε και από πού ερχόμαστε – και ίσως, τι αξίζει να κρατήσουμε ζωντανό.
