«Σαν κάστρο πάνω στο νερό το φως κραυγάζει.» – Νίκος Καρούζος
Παρελθόν: Η Πολιτιστική Κληρονομιά ως Ζωντανός Ιστός
Το Ναύπλιο είναι από τις ελάχιστες ελληνικές πόλεις όπου το παρελθόν δεν στέκει σιωπηλό αλλά ζει και αναπνέει στα καλντερίμια, στα τείχη, στα χτίσματα και στις σκιές. Από τη μυθολογικό Νάυπλιο του Ποσειδώνα, στη Φραγκοκρατία, την Ενετοκρατία και την Οθωμανική κυριαρχία, μέχρι τη νεότερη ιστορία του ως πρώτης πρωτεύουσας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, η πόλη αποτέλεσε διαχρονικό σταυροδρόμι πολιτισμών.
Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού τεκμηριώνει την ιστορική εξέλιξη του Ναυπλίου με σπάνια έγγραφα, χάρτες και φωτογραφίες, αποκαλύπτοντας τις διαρκείς μεταμορφώσεις της πόλης και τις κοινωνικές τάξεις που την συγκρότησαν: τεχνίτες, έμποροι, στρατιωτικοί, ιερωμένοι. Η συνοικία του Ψαρομαχαλά, η εβραϊκή συνοικία, η πλατεία Συντάγματος, το Τριανόν, η οδός Σταϊκοπούλου και η παραλία με τους φοίνικες, μαρτυρούν έναν πυκνό ιστό ιστορικής συνέχειας και κοινωνικής πολυπλοκότητας.
Η αρχιτεκτονική φυσιογνωμία προστατεύεται, τυπικά, από το Προεδρικό Διάταγμα του 1988, που χαρακτηρίζει την Παλιά Πόλη ως “παραδοσιακό οικισμό”. Όμως η ουσιαστική εφαρμογή αυτού του διατάγματος αμφισβητείται στην πράξη, καθώς οι παραβάσεις πολλαπλασιάζονται και η ερμηνεία του γίνεται λάστιχο.
Παρόν: Η Πόλη στο Σημείο Θραύσης
Το Ναύπλιο βιώνει ένα παράδοξο καθεστώς υπερ-επισκεψιμότητας και εγκατάλειψης. Η τουριστική του επιτυχία –που ενισχύθηκε από τη γεωγραφική του θέση και το γραφικό του προφίλ– επιφέρει τεράστια πίεση σε μια πόλη με ανεπαρκείς υποδομές, χωρίς ουσιαστικό τουριστικό σχεδιασμό και χωρίς κοινωνική στρατηγική.
Η Παλιά Πόλη στενάζει από την άναρχη κυκλοφορία, με εκατοντάδες οχήματα να κινούνται και να σταθμεύουν αυθαίρετα κάθε Σαββατοκύριακο και αργία. Οι πεζόδρομοι ακυρώνονται, οι χώροι πρασίνου εγκαταλείπονται, αν δεν καταλαμβάνονται από τραπεζοκαθίσματα καταστημάτων εστίασης με (τουλάχιστον ελλειμματικές άδειες λειτουργίας) και οι ειδικές θέσεις για μόνιμους κατοίκους παραβιάζονται συστηματικά. Η δημοτική αστυνομία είναι απούσα, η Τροχαία αδιάφορη, και η διοίκηση αδρανής. Κάθε σύστημα ελέγχου λειτουργεί είτε προσχηματικά είτε καθόλου.
Η κατοίκηση υποχωρεί. Τα ενοίκια εκτοξεύονται, η βραχυχρόνια μίσθωση διαβρώνει την κοινωνική συνοχή, και οι μόνιμοι κάτοικοι –κυρίως ηλικιωμένοι ή λίγες οικογένειες με παιδιά– ζουν σε καθεστώς κοινωνικού αποκλεισμού. Οι παραδοσιακές χρήσεις αντικαθίστανται από μαζικά τουριστικά προϊόντα. Τα καταστήματα γίνονται όλα “ίδια”.
Η πόλη μοιάζει να σύρετε σε έναν αυτοκαταστροφικό τουριστικό μονόδρομο, με μοναδικό γνώμονα τη βραχυπρόθεσμη κατανάλωση. Όμως το τίμημα είναι βαρύ: απώλεια ταυτότητας, απαξίωση της κατοίκισης, αλλοίωση του ιστορικού χαρακτήρα.
Μέλλον: Όχι Άλλη Αλλοίωση – Ώρα για Απόφαση
Το ερώτημα δεν είναι πια αν το Ναύπλιο κινδυνεύει – αλλά αν θέλουμε να το διασώσουμε ως ιστορική, κοινωνική και πολιτιστική ενότητα. Η σημερινή του πορεία οδηγεί σε πλήρη τουριστικοποίηση με κόστος μη αντιστρέψιμο: μια πόλη-σκηνικό, μια άδεια βιτρίνα.
Η μη περαιτέρω αλλοίωση των στοιχείων που συγκροτούν την ιδιαιτερότητα του Ναυπλίου –τα αρχιτεκτονικά, τα ιστορικά, αλλά και τα κοινωνιολογικά του γνωρίσματα– πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα.
Χρειάζεται:
- Άμεση και αυστηρή εφαρμογή των υπαρχόντων νομοθετημάτων για την προστασία του παραδοσιακού ιστού.
- Οριοθέτηση της τουριστικής δραστηριότητας και καθορισμός φέρουσας ικανότητας.
- Παροχή κινήτρων στους μόνιμους κατοίκους για να παραμείνουν ή να επιστρέψουν. Φοροελαφρύνσεις, κρατική ενίσχυση για αναπαλαίωση, ενοικιαστικά προγράμματα στο πλαίσιο μιας λειτουργικής ενίσχυσης της κατοικίας στην Παλιά Πόλη.
- Ενίσχυση των κοινωνικών δομών μέσα στην Παλιά Πόλη.
- Διαβούλευση με την τοπική κοινωνία, ώστε οι πολιτικές να βασίζονται στην πραγματικότητα και όχι στις προσδοκίες των εξωτερικών επενδυτών.
Το Ναύπλιο δεν μπορεί να μετατραπεί σε ένα «Μονακό» με φόντο το Παλαμήδι. Ή θα παραμείνει μια πόλη με ψυχή και κατοίκους ή θα χαθεί μέσα στην καρτ-ποστάλ της υπερκατανάλωσης.
«Υπάρχουν πόλεις που τις αγαπάς. Και υπάρχουν πόλεις που σ’ αγαπούν πίσω. Το Ναύπλιο είναι απ’ αυτές. Αρκεί να το φροντίζεις» – Άγγελος Τερζάκης.
Ανάπλι Κυριακή 18-5-2025
Τ. ΠΑΣΣΑΛΗΣ
