Άραγε, τι μπορεί να περιμένει ο επισκέπτης από τη Σόφια στην Βουλγαρία, ίσως αυτό που δεν φαντάζεται. Η αλήθεια είναι πως η Σόφια δεν παριστάνει ότι είναι κάτι άλλο από αυτό που πραγματικά είναι. Μία ήσυχη βαλκανική πρωτεύουσα που δειλά – δειλά κοιτάει προς τη Ευρώπη. (Εικ.1)
Χτισμένη σε ένα υψίπεδο 545 μέτρων στα δυτικά της Βουλγαρίας, στους πρόποδες του όρους Βίτοσα, η Σόφια είναι η πρωτεύουσα με το μεγαλύτερο υψόμετρο στην Ευρώπη. Λόγω της γεωστρατηγικής θέσης της στο κέντρο της Βαλκανικής Χερσονήσου αποτελούσε πάντοτε σημαντικό σταυροδρόμι πολλών αυτοκρατοριών. Ρωμαϊκά, βυζαντινά και οθωμανικά μνημεία, αδιάψευστοι μάρτυρες της πλούσιας ιστορίας της πόλης, θα συντροφεύουν τους περιπάτους ακόμα και τους πιο απαιτητικούς επισκέπτες της. Στο κέντρο τηςπόλης, αποτελώντας ένα αρμονικό σύνολο με τα τεράστια πάρκα, τα μοντέρνα κτήρια, τα μεγάλα εμπορικά κέντρα και τα ακριβά καταστήματα, το αλλάζουν, αλλά χωρίς όμως να αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία της.
Πρόκειται για μία από τις αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης, τόπο ανθρώπινης κατοίκησης τουλάχιστον από το 7.000 π.Χ. και συγχρόνως μία πόλη που «μεγαλώνει αλλά δεν γερνά». Η αρχαιότερη επίσημη αναφορά της πόλης, που γνώρισε πολλούς δυνάστες, μεταξύ των οποίων Θράκες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί και Οθωμανοί, ανάγεται στον 7ο αιώνα π.Χ. Σε αντίθεση με την κρατούσα σλαβική ετυμολογία των βουλγαρικών πόλεων, το όνομα Σόφια προέρχεται από την εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Τα αρχαιότερα έργα, όπου το όνομα αυτό καταγράφεται, είναι ένα αντίγραφο του Ευαγγελίου της Σαρδικής, ένας διάλογος μεταξύ δύο εμπόρων από το Ντουμπρόβνικ γύρω στα 1359, ο Καταστατικός Χάρτης της Βίτοσα του Βούλγαρου τσάρου Ιβάν Σισμάν του 14ου αιώνα και οι σημειώσεις ενός εμπόρου, επίσης από το Ντουμπρόβνικ, του 1376. Στα έγγραφα αυτά η πόλη ονομάζεται Σόφια, αλλά συγχρόνως η περιοχή και οι κάτοικοί της ονομάζονται ακόμη με την παλαιότερη ονομασία Σρεντέτσεσκι, μιας και το σλαβικό όνομα Σρέντετς, που πρωτοεμφανίσθηκε σε γραπτά κείμενα τον 11ο αιώνα, παρέμενε σε χρήση μεταξύ των ντόπιων Βουλγάρων ακόμη και τον 20ό αιώνα.
Το 1879 έγινε πρωτεύουσα του Πριγκιπάτου της Βουλγαρίας, ενώ μετά την είσοδο του ρωσικού στρατού στη χώρα, το 1944, ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα της Κομμουνιστικής Λαϊκής Δημοκρατίας της Βουλγαρίας. Στα χρόνια που ακολούθησαν, επεκτάθηκε οικοδομικά και πληθυσμιακά, παγιώνοντας σε μεγάλο βαθμό την σημερινή της μορφή.
H όψη της Σόφιας συνδυάζει ένα ευρύ φάσμα αρχιτεκτονικών ρυθμών. Από ρωμαϊκή και πρωτοχριστιανική αρχιτεκτονική και μεσαιωνικά βουλγαρικά φρούρια μέχρι τον νεοκλασικισμό και τα κτίρια της σοσιαλιστικής εποχής (πανέλκι). Μετά τον Απελευθερωτικό Πόλεμο, ο Πρίγκιπας Αλέξανδρος Βάτενμπεργκ προσκάλεσε αρχιτέκτονες από την Αυστροουγγαρία να διαμορφώσουν την αρχιτεκτονική όψη της νέας πρωτεύουσας, οι οποίοι σχεδίασαν τα περισσότερα σημαντικά δημόσια κτίρια που χρειαζόταν η βουλγαρική κυβέρνηση, καθώς και πολλές κατοικίες για την ελίτ της χώρας. Αργότερα συνεισέφεραν και πολλοί Βούλγαροι αρχιτέκτονες εκπαιδευμένοι στο εξωτερικό. (Εικ.2) Έτσι η αρχιτεκτονική του κέντρου της Σόφιας είναι ένας συνδυασμός Νεομπαρόκ, Νεοροκοκό, Νεοαναγέννησης και Νεοκλασικισμού.Μετά την εγκαθίδρυση της κομμουνιστικής κυβέρνησης το 1944, η αρχιτεκτονική γραμμή μεταβλήθηκε αισθητά και δημόσια κτίρια σταλινικής αρχιτεκτονικής έκαναν την εμφάνιση τους.
Στη λεωφόρο Vitoshka (Εικ.3)αρχίζουν όλα από εδώ. Εδώ είναι το μέρος που οι επισκέπτες θα κάνουν τη βόλτα σας, θα δουν τις βιτρίνες, θα πιούν τον καφέ ή το ποτό τους και θα καθίσουν για φαγητό. Με λίγα λόγια, πρόκειται για ένα δρόμο στον οποίο θα βρει κανείς ό,τι κι αν αναζητήσει, αφού είναι ο πιο εμπορικός της πόλης. Από διάσημες ετικέτες μόδας, μέχρι το εθνικό παλάτι του πολιτισμού, το σπίτι του διάσημου ποιητή Peyo Yavorov και άλλα διάσημα κτήρια, η λεωφόρος Vitoshka σίγουρα θα μονοπωλήσει το ενδιαφέρον του επισκέπτηγια κάποιες ώρες.
Στο τέλος της λεωφόρου συναντάμε το άγαλμα της Αγίας Σοφίας (Εικ.4). Είναι αφιερωμένο στην Αγία που είναι και προστάτιδα της πόλης. Φιλοτεχνήθηκε το 2001 και τοποθετήθηκε στο ίδιο σημείο όπου υπήρχε το άγαλμα του σοβιετικού κομμουνιστή αρχηγού, VIadimir Lenin, το οποίο βρισκόταν εκεί για δεκαετίες. Συγκεκριμένα, βρίσκεται στην πλατεία της Sveta Nedelya. Εκεί ενώνονται αρκετοί δρόμοι που θα σας οδηγήσουν στα σημαντικότερα μνημεία και αξιοθέατα της Σόφιας. Το Άγαλμα της Αγίας Σοφίας βρίσκεται στο πιο κεντρικό σημείο της πόλης, οπότε είναι αδύνατο να μην το παρατηρήσετε.
Κι εκεί που βλέπεις όλο χριστιανικές εκκλησίες, να το διάσημο αυτό Τζαμί να σου υπενθυμίσει ότι οι δύο θρησκείες συνυπάρχουν. Το εσωτερικό του από άποψη αρχιτεκτονικής δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο, αλλά μια επίσκεψη επιβάλλεται. τζαμί Banya Bashi, (Εικ.5) ένα αρχιτεκτονικό στολίδι που χρονολογείται από τον 16ο αιώνα. Ο μοναδικός συνδυασμός οθωμανικού και βουλγαρικού στυλ είναι μαγευτικός. Ωραίος και ο χώρος πίσω από το Τζαμί, με τα σιντριβάνια και τους κήπους, μπροστά από το Regional History Museum.
Σίγουρα ο Καθεδρικός του Αλέξανδρου Νιέφσκιαποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της πόλης, αφού μεταξύ άλλων πρόκειται τον δεύτερο μεγαλύτερο ορθόδοξο ναό των Βαλκανίων. Χτίστηκε μεταξύ 1882 και 1912 στη μνήμη 200.000 Ρώσων στρατιωτών που σκοτώθηκαν πολεμώντας για την ανεξαρτησία της Βουλγαρίας στον Ρωσοτουρικικό Πόλεμο (1877–78). Είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ναός στα Βαλκάνια, νέο-βυζαντινής αρχιτεκτονικής και έκτασης 3.170 τετραγωνικών μέτρων. Προσθέστε το χρυσό θόλο που φτάνει τα 45 μέτρα και μια ντουζίνα καμπάνες.(Εικ.6)
Στο Εθνικό Θέατρο του Ivan Vazov ιδρύθηκε το 1904 και είναι ένα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα της Σόφιας. Έχει μία μεγάλη κεντρική σκηνή που φιλοξενεί 750 θέσεις, μία μικρότερη με 120 θέσεις και άλλη μία με 70. Ακόμη και αν δεν καταφέρεις να μπεις στο εσωτερικό του μία βόλτα για να το δεις από κοντά θα σε αποζημιώσει.(Εικ.7)
Στη συνέχεια ο επισκέπτης συναντάει το Αρχαιολογικό Μουσείο το οποίο φιλοξενείται σε ένα πρώην τζαμί που χτίστηκε το 1496 και στα εκθέματά του θα βρείτε θρακικά, ρωμαϊκά και μεσαιωνικά τεχνουργήματα. Ανάμεσα στα highlights είναι και το μωσαϊκό πάτωμα από την Εκκλησία Sveta Sofia, μια χρυσή, θρακική προσωπίδα από τον 4ο αιώνα π.Χ. και μια εκπληκτική μπρούτζινη κεφαλή που θεωρείται ότι αναπαριστά έναν βασιλιά.(Εικ.8)
Στο μουσείο της Εθνικής Ιστορίας στεγάζονται 650.000 εκθέματα που παρουσιάζουν την πρόοδο της κοινωνίας, του πολιτισμού και της πολιτικής ζωής στην Βουλγαρία. Το μουσείο περιέχει εκθέσεις που ξεκινούν από την παλαιολιθική εποχή και φτάνουν μέχρι το σήμερα. Μεταξύ των πιο εντυπωσιακών εκθεμάτων είναι οι μοναδικοί χρυσοί θησαυροί από το Panaguyrishte και τα ασημικά εκθέματα από την Θράκη. Θα βρείτε επίσης πολλά παραδοσιακά κουστούμια και όπλα κάθε εποχής ενώ δεν λείπουν τα καθημερινά αντικείμενα, έγγραφα και φωτογραφίες.(Εικ.9)
Ο αρχαιολογικός χώρος της Serdika βρίσκεται πολύ κοντά στο κέντρο της πόλης και ακριβώς έξω από το μετρό και το μεγαλύτερο μέρος του ανακαλύφθηκε πρόσφατα κατά την κατασκευή των νέων γραμμών. Εδώ βρίσκεται ένα σύμπλεγμα αρχαιολογικών ευρημάτων, με οκτώ δρόμους και τα ερείπια ναών, λουτρών και οικημάτων από τον 3ο αι. π.Χ. έως και τον 4ου αι. μ.Χ.(Εικ.10). Πρόκειται για έναν προσεγμένο, φωτεινό και καθαρό χώρο, ο οποίος είναι μικρός σε έκταση.. Η Ροτόντα του Αγίου Γεωργίου είναι ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια της αρχαίας Serdika.
Αυτό που σίγουρα πρόκειται να εντυπωσιάσει τον επισκέπτη στην Σόφια είναι τα πάρκα της. Η πόλη είναι καταπράσινη. Υπάρχουν πάνω από 70 πάρκα, με τέσσερα κύρια.Το ωραιότερο είναι το Borisova Gradina(Εικ.11) στα νοτιοανατολικά του κέντρου, το οποίο είναι γεμάτο αγάλματα, παρτέρια, λουλούδια και αποτελεί το ιδανικό, χαλαρωτικό μέρος για έναν απογευματινό περίπατο. Πρόκειται για μια απέραντη έκταση που φιλοξενεί το στάδιο Vasil Levski και το στάδιο CSKA, εδώ μέσα σε όλα θα βρείτε και αρκετά café. Στο ανατολικό άκρο του πάρκου βρίσκεται ένα γιγαντιαίο κομμουνιστικό μνημείο που χτίστηκε το 1956 και αποτελείται από έναν οβελίσκο 42 μέτρων και δύο παρτιζάνους με καλάσνικοφ. Το Φυσικό Πάρκο Βίτοσα (ο παλαιότερος εθνικός δρυμός στα Βαλκάνια) περιλαμβάνει μεγάλο τμήμα του Ορους Βίτοσα, καταλαμβάνει μια έκταση 270 τετραγωνικά χιλιόμετρα και βρίσκεται εξ ολοκλήρου μέσα στα όρια της πόλης.
Η Σόφια θα έπρεπε να είναι διάσημη για το μεταλλικό νερό της σε όλο τον κόσμο. Αντίθετα, είναι ένα από τα καλύτερα διατηρημένα μυστικά της. Τα νερά της που στο παρελθόν, έχουν χρησιμοποιηθεί για ιατρικούς σκοπούς σε λουτρά σε όλη την πόλη, ρέουν άφθονα στις πολλές βρύσες μεταλλικού νερού γύρω από την πόλη, με πιο διάσημες αυτές που βρίσκονται στην καρδιά της Σόφιας ακριβώς δίπλα στο Κεντρικό Δημόσιο Λουτρό (Εικ.12). Η Σόφια έχει 42 ιαματικές πηγές με 8 διαφορετικές υδροθερμικές ζώνες, με θερμοκρασία 30 έως 90 βαθμούς Κελσίου. Το νερό ρέει με 480 λίτρα ανά δευτερόλεπτο. Οι πηγές μεταλλικού νερού της Σόφιας είναι βαθιά κάτω από το έδαφος, είναι καθαρές και δεν κινδυνεύουν να μολυνθούν. Οι ντόπιοι γεμίζουν συνήθως μεγάλα μπουκάλια για μερικές εβδομάδες και το αφήνουν να κρυώσει στο σπίτι. Το νερό είναι καλό για τακτική χρήση.
Μεγάλο κεφάλαιο σε όλη τη Σόφια. Στα μικρά στενά της, μπορείς να δεις τέχνη πάνω σε τοίχους, σε κτίρια, σε παγκάκια, σε δρόμους, ακόμα και σε πλαστικούς κάδους ή σε τηλεφωνικούς θαλάμους!
Σίγουρα λοιπόν αξίζει ο επισκέπτης να ανακαλύψει την Σόφια, μια και θα έρθει ένα βήμα πιο κοντά με το παρελθόν των Βαλκανίων.
Κωνσταντίνος Χ. Τζιαμπάσης, αρχαιολόγος
