Τί σημαίνει «γιορτές» για τους έγκλειστους; Για ορισμένους, όπως μου είχαν πει δύο έγκλειστοι, είναι ημέρες σκληρού απολογισμού. Μόνοι τους, χωρίς καμμιά υποστήριξη, χωρίς ζεστασιά, χωρίς ένα οικείο πρόσωπο, ένα φίλο, μέσα σε δύσκολες συνθήκες. Επεξεργάζονται άραγε τη ζωή τους, αυτά που διέπραξαν, ενώ προσπαθούν να εκτίσουν αυτόν τον κενό δύσκολο χρόνο; Αναλογίζονται πόσο το τίμημα είναι σκληρό:«Αυτό μας σιδερoδένει μακριά από το σπιτικό μας», «ωραία μας λέτε εσείς τραγουδάκια, εμένα η ψυχή μου τι λέει», μακριά από τα παιδιά τους, από τη μάνα τους, από το ζεστό τους περιβάλλον.
Έτσι λοιπόν ο σωφρονισμός ίσως εκμαιεύει τη θεραπεία των ψυχών, ίσως τις ημερώνει μετά την παράβαση, ίσως όμως κάνει και το αντίθετο, τις αγριεύει, τις εξεγείρει, «μου ρχεται να τα φάω τα σίδερα», «είμαι σε μια καταβόθρα, πότε θα τελειώσει το μαρτύριο και μετά θα δούμε». Τί θα δούμε άραγε κατά την επανένταξή τους; Ας σκεφτούμε εμείς, η πολιτεία και οι ιθύνοντες αν έτσι όπως γίνονται τα πράγματα, πετυχαίνει ο σωφρονισμός τους στόχους του. Η περίπτωση της Αγροτικής φυλακής είναι η καλύτερη μορφή εγκλεισμού που απέχει παρασάγγες από τις άλλες. «Ευτυχώς που βγαίνω έξω και περιποιούμαι κάποια δεντράκια», «εγώ, μέσα γη βάζω κλαδί και προσευχή μου κάνω», «ζώα δίνω φαγητό, όπως δικό μου σπίτι».
Το Μεταπτυχιακό, εμείς και εννοώ όλοι οι εθελοντές των φυλακών, που από το 2014 μέχρι σήμερα έχουν ξεπεράσει τους 400, στέλνουμε ένα χαιρετισμό και μια αγκαλιά στους έγκλειστους, που σιγά σιγά έχουν γίνει δικοί μας άνθρωποι, που τους νοιαζόμαστε, που πάντα βλέπουμε τον καλό τους εαυτό και που ευχόμαστε να συμβεί η αλλαγή μέσα τους. Ευχόμαστε γρήγορα να πάνε στο σπίτι τους, διαφορετικοί, αφήνοντας πίσω το παρελθόν και όλα όσα συνέβησαν. Και εμείς εργαζόμαστε συνέχεια για όλα αυτά και για να γίνει το μέλλον τους λίγο καλύτερο. Πάντα κανείς μπορεί να οριοθετήσει τη ζωή του και στην προκειμένη περίπτωση να κάνει μια καινούργια τελείως αρχή. «Θα τα δινα όλα, προκειμένου να δω τα παιδιά μου αυτές τις μέρες», «δεν γίνεται τέτοια μαυρίλα, κάτι θα κάνω να ξεμπλέξω από όλα αυτά, μου παίρνουν τη ζωή», «άγια νύχτα μου τραγουδάνε στην τηλεόραση και εγώ στη φυλακή», «ε, δεν παίρνει άλλο, θα αλλάξω ζωή».
Στην τελευταία μου περιδιάβαση στις Αγροτικές φυλακές Τίρυνθας παρατήρησα το περιβάλλον να φροντίζεται και να ομορφαίνει. Σε κάποια φυλακή στην Αμερική είχαν βάψει έντοναροζ τους τοίχους, γιατί αυτό το χρώμα έδινε ζωή και κέφι στους κρατούμενους σύμφωνα με έρευνες που είχαν κάνει. Τους επηρέαζε προς την αισιοδοξία. Εδώ δεν είμαστε τόσο τολμηροί, αλλά φρόντισαν το Υπουργείο και η διεύθυνση των Αγροτικών Φυλακών Τίρυνθας το περιβάλλον να απεκδυθεί, να φύγουν δηλαδή οι προηγούμενες μπογιές και κολλημένα πόστερ από τους τοίχους και να βαφεί εξ αρχής. Να αλλάξουν παλιά καλώδια, να βάψουν με φρέσκα χρώματα. Ο παλιός τοίχος μεταφορικά κουβαλάει και το βάρος όλων των κρατουμένων που έζησαν εκεί. Το βάψιμο του τοίχου πρακτικά είναι απαραίτητο καθόσον συντελεί στην καθαριότητα του χώρου, αλλά και ιδεολογικά οδηγεί στην καθαρότητα του βλέμματος, σβήνοντας αναμνήσεις του παρελθόντος, στερεότυπα και προκαταλήψεις. Το ωραίο είναι ότι αυτό είναι ένα επίσημο πρόγραμμα Κατάρτισης μέσω του Κέντρου Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚ) Πάτρας της ΔΥΠΑ με τη συνεργασία της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη. Οι έγκλειστοι με αυτό γίνονται επίσημα «Συντηρητές Κτηρίων». Ο τοίχος βάφεται σε ένα ήρεμο χρώμα, που θα συντελέσει στην ήσυχη συνύπαρξη των εγκλείστων και σε ένα ήπιο «ευ ζην». Οι έγκλειστοι όχι μόνο απασχολούνται αλλά εξασκούνται σε βασικές τεχνοτροπίες συντήρησης.
Παράλληλα το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου με το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών με μεγάλη ομάδα φοιτητών επισκέφτηκε τις φυλακές, όπως γίνεται κάθε χρόνο.
Το Μεταπτυχιακό που ξεκίνησε το 2014 το πρόγραμμα «Αναπτύσσοντας δεξιότητες ζωής στους έγκλειστους των Σωφρονιστικών Καταστημάτων Τίρυνθας και Ναυπλίου» φέτος μόλις πήρε άδεια από το Υπουργείο άρχισε τις διδασκαλίες με μια συγκεκριμένη ομάδα εθελοντών. Η Κατερίνα Δήμα κάνει μαθήματα εγγραμματισμού καθώς υπάρχουν πάντα πολλοί αναλφάβητοι στις φυλακές. Αυτή τη στιγμή ζουν πολλοί αλλοδαποί στις Αγροτικές φυλακές και Ρομά που επιθυμούν να μάθουν ελληνικά. Η Δήμητρα Κουγιά και ο Δημήτρης Μπάρλας διδάσκουν λογοτεχνία και διαμορφώνουν ένα πρόγραμμα ψυχολογικής ενδυνάμωσης των εγκλείστων. Τέλος ο Κυριάκος Σάμιος, σκηνοθέτης, οργανώνει μαθήματα θεάτρου με πολύ απλές τεχνικές που πιθανότατα να οδηγήσουν σε μια παράσταση.
Να ευχηθώ υπομονή στους έγκλειστους, με τον νέο χρόνο να βγουν από τις φυλακές και να ζήσουν ξανά στο σπίτι τους, να αγκαλιάσουν τα παιδιά τους και τις μανάδες τους, και να συντηρήσουν πολλά σπίτια ως επαγγελματίες κερδίζοντας έντιμα το βιός τους. Επίσης να τους στείλω αγάπη, αυτήν τη δικιά μου και όλων των εθελοντών.
Άλκηστις Κοντογιάννη,
καθηγήτρια Δραματικής Τέχνης στην Εκπαίδευση στη Σχολή Καλών Τεχνών,
Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
