Η τέχνη της εικονογράφησης χρησιμοποιείται από τους καλλιτέχνες ως ένα μέσο οπτικοποίησης των κειμένων, με στόχο να μεταφέρουν τη συναισθηματική χροιά που απορρέει από αυτά. Για αυτόν το λόγο είναι πολύ σημαντικό όταν εικονογραφείται ένα κείμενο, ο καλλιτέχνης να γνωρίζει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πλαίσιο της ιστορίας. Έτσι μπορεί να σχεδιάσει με ρεαλιστική ακρίβεια τόσο τα γεγονότα όσο και την ευρύτερη διάθεση, που προκύπτει από τις περιγραφές του συγγραφέα – κειμενογράφου.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η θεματική της εικονογράφησης έχει να κάνει με τον πόλεμο του 1940, για τον οποίο τα κείμενα και οι μαρτυρίες είναι εξαιρετικά πλούσιες. Αυτά τα ιστορικά γεγονότα, που διαδραματίστηκαν λιγότερο από εκατό χρόνια πρίν, μπορούμε να τα μελετήσουμε, μεταξύ άλλων, μέσα από τα ημερολόγια τα οποία αποτελούν πολύτιμες πηγές πληροφοριών και εμπειριών. Εκεί καταγράφονται στην πιο ωμή μορφή τους τα συναισθήματα των στρατιωτών, ανθρώπων που κλήθηκαν να πολεμήσουν αφήνοντας οτιδήποτε αγαπούν πίσω τους, για να προασπίσουν τη χώρα τους στο μέτωπο. Τα ημερολόγια πολέμου λειτουργούν ως δεξαμενές πολιτισμικής κληρονομιάς και απαρτίζονται από περιγραφές που μας παρέχουν πληροφορίες ιστορικής σημασίας, ενώ παράλληλα έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθούμε τα γεγονότα μέσα από την προσωπική εμπειρία του κάθε στρατιώτη και τη συναισθηματική του πορεία κατά τη διάρκεια του πολέμου. Μέσα από τον πιο ακατέργαστο τρόπο συγγραφής, χωρίς να υπάρχουν προσχέδια και τελικά ή διορθωμένα κείμενα, αντιλήφθηκα τη συναισθηματική χροιά του κάθε αποσπάσματος και εικονογράφησα μια σειρά από δέκα έργα, για τον πόλεμο του 1940.
Η διαδικασία της εικονογράφησης χωρίζεται σε δύο κύρια μέρη, με το πρώτο να είναι η μελέτη ιστορικών κειμένων, μέσα από τα οποία αντλούνται πληροφορίες για τις συνθήκες και την εποχή που διαδραματίζονται τα γεγονότα. Αποτελεί το σημαντικότερο κομμάτι της δημιουργικής διαδικασίας, γιατί κάνει τη γέφυρα με το δεύτερο μέρος της εικονογράφησης που είναι ο σχεδιασμός των έργων. Οι πληροφορίες που οπτικοποιούνται είναι απαραίτητο να χαρακτηρίζονται από ιστορική ακρίβεια, ειδικά για ό,τι αφορά μια θεματική όπως είναι τα ημερολόγια πολέμου. Ως αποτέλεσμα, μέσα από ιστορικά ακριβείς αναπαραστάσεις ο εικονογράφος αναδεικνύει τα βαθύτερα συναισθήματα, δημιουργώντας ιδιαίτερα εσωτερικά έργα τέχνης.
Η δημιουργία των έργων μου έγινε σε ψηφιακό επίπεδο σχεδιασμού, με τη χρήση γραφίδας ξεκινώντας από τη μελέτη των κειμένων και τη δημιουργία των προσχεδίων. Σε αυτό το στάδιο γίνεται η σύλληψη της ιδέας και η ρύθμιση των κατάλληλων παραμέτρων για να ακολουθήσει ο σχεδιασμός. Η ρύθμιση των παραμέτρων για ψηφιακά έργα, που προορίζονται να εκτυπωθούν, είναι η εύρεση των σωστών διαστάσεων του καμβά και της σωστής ανάλυσης για να γίνει ορθά η εκτύπωση. Το τελευταίο στάδιο, είναι η εύρεση του κατάλληλου χρωματικού μοντέλου (RGB, CMY κ.τ.λ) που εγγυάται ότι τα πρωτότυπα χρώματα της σχεδίασης με τα χρώματα της εκτύπωσης δε θα έχουν κάποια απόκλιση. Έτσι διασφαλίζονται οι σωστές διαστάσεις του έργου, η διατήρηση της σωστής χρωματικής παλέτας και η σωστή ανάλυση. Αν κάποιο στοιχείο από αυτά ρυθμιστεί αργότερα, ενώ έχει ξεκινήσει η σχεδίαση ή δε ρυθμιστεί καθόλου, το έργο είναι αδύνατον να εκτυπωθεί.
Ένα παράδειγμα αυτής της εικονογράφησης είναι το έργο “Σημαία Μέσα στο Χιόνι. Η Θυσία των Παλικαριών” (Εικόνα 1) και είναι εμπνευσμένο από την περιγραφή της μάχης στους πρόποδες του βουνού Γκολέμι[1], με τον ανθυπολοχαγό Μανωλόπουλο να κρατάει σφιχτά την ελληνική σημαία που έβαλε γυρτά στο χιόνι, ενώ ήταν ήδη νεκρός. Οι συμβολισμοί και η χρωματική παλέτα που χρησιμοποιούνται έχουν στόχο να αναδείξουν τη σύγκρουση μεταξύ του δυναμισμού του πεσόντα και την πλήρη υποχώρηση της ζωτικότητας, σε έναν αγώνα που πλέον δεν τροφοδοτείται από τη θέληση των στρατιωτών αλλά από τη δύναμη της ψυχής τους.
Ο πόλεμος ξεκινάει με το θάνατο του πρώτου στρατιώτη, όμως οι άνθρωποι που μένουν πίσω, βαθιά μέσα τους, ήδη θρηνούν για τα αγαπημένα τους πρόσωπα που εξαφανίζονται στον ορίζοντα. Η επίδραση του πολέμου λοιπόν, επεκτείνεται πολύ περισσότερο από το πεδίο της μάχης. Μέσα από ένα περιβάλλον σκληρότητας και εκμηδενισμού της αξίας της ανθρώπινης ζωής, μένουν σήμερα στα χέρια μας μαρτυρίες που μας υπενθυμίζουν ότι έχουν γραφτεί από ανθρώπους και όχι από ανώνυμους στρατιώτες. Η συμβολή του ψηφιακού καλλιτέχνη/εικονογράφου σε ένα τέτοιο σημαντικό εγχείρημα έγκειται ακριβώς στο γεγονός της σύλληψης αυτής της προσωπικής δύναμης ψυχής, της αποτύπωσής της σε σχέδιο και της οπτικοποιημένης απόδοσής της.
Η Στεφανία Συμεωνίδου είναι απόφοιτος του Τμήματος Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και συμμετέχει με έκθεση έργων της στην εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στην Ευαγγελίστρια Πρόνοιας Ναυπλίου την Τετάρτη 22 Οκτωβρίου 2025. Η έκθεση θα λειτουργεί από τη Δευτέρα 20-10-2025 έως και την Πέμπτη 30 Οκτωβρίου 2025 στην αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου του Ι.Ν. Ευαγγελίστριας Πρόνοιας Ναυπλίου.
[1] Από το αφήγημα του Γιώργου Μπουχούτσου: «Φάρος μας η ζωή σας», Νεμέα, 2007, σ. 98-99, απόσπασμα του οποίου παρατίθεται στο βιβλίο “Τετράδιο Πολέμου 1940” του Γεώργιου Η. Κόνδη.
