Πλησιάζουν τα Χριστούγεννα. Οι βιτρίνες φωτίζονται, τα παραμύθια επιστρέφουν και οι ιστορίες που διαβάζαμε σαν παιδιά ξαναβγαίνουν στην επιφάνεια. Ανάμεσά τους και εκείνη του Ρούντολφ, του ελαφιού με την κόκκινη μύτη, που για πολύ καιρό ήταν αντικείμενο χλευασμού μέχρι να αποδειχθεί πως ήταν απαραίτητος.
Γράφει η Φωτεινή Δασακλή*
Μια ιστορία που μοιάζει αθώα, σχεδόν γιορτινή, μέχρι να τη συναντήσεις στον εργασιακό κόσμο.
Στον χώρο της εργασίας, ο Ρούντολφ δεν έχει κόκκινη μύτη. Έχει διαφορετική άποψη, λιγότερα χρόνια εμπειρίας, άλλη διαδρομή. Μπορεί ακόμα να μη διαθέτει την τυπική εκπαίδευση, το σωστό πτυχίο ή το βαρύ βιογραφικό. Κι έτσι, πολύ συχνά, δεν τον ακούμε. Όχι επειδή λέει κάτι λάθος, αλλά επειδή δεν το λέει από τη σωστή θέση.
Στις περισσότερες εργασιακές ομάδες, η αξία μιας ιδέας δεν κρίνεται από το περιεχόμενό της, αλλά από το ποιος την εκφράζει. Αν δεν έχεις τίτλο, προϋπηρεσία, κύρος ή έστω μια κουμπαριά βρε αδερφέ, η άποψή σου αντιμετωπίζεται με συγκατάβαση. Αν είσαι νέος “εσύ δεν ξέρεις”, αν είσαι αυτοδίδακτος “δεν είναι το ίδιο”, αν πάλι βλέπεις κάτι διαφορετικά “υπερβάλλεις”.
Και κάπως έτσι, η σιωπή γίνεται κανόνας.
Και εδώ βρίσκεται το πιο άβολο σημείο της ιστορίας. Δεν είναι πάντα η άγνοια αυτό που μας κάνει να μη δίνουμε χώρο σε κάποιες φωνές, είναι ο φόβος.
Ο φόβος πως κάποιος άλλος βλέπει καθαρότερα, ο φόβος ότι η παρατήρηση ενός “λιγότερο κατάλληλου” ανθρώπου θα αποδείξει πως η εμπειρία δεν είναι αλάνθαστο κριτήριο.
Γιατί στον εργασιακό κόσμο, το πρόβλημα δεν είναι μόνο ποιος μιλάει αλλά ποιος απειλεί να ακουστεί.
Όταν ένας άνθρωπος χωρίς πρωτεία εντοπίζει κάτι ουσιαστικό, δεν αμφισβητεί απλώς μια διαδικασία. Αμφισβητεί ρόλους, θέσεις, βεβαιότητες και αυτό δεν συγχωρείται εύκολα. Και εκεί αρχίζει ο πόλεμος “Δεν έχει την πλήρη εικόνα”, “Δεν ξέρει πώς λειτουργούν τα πράγματα εδώ” κλπ. Λόγια που σαφώς δεν προστατεύουν την ομάδα, αλλά το εγώ.
Κι όσο το φως του Ρούντολφ φαίνεται στο βάθος, κάποιοι προτιμούν να προχωρούν στο σκοτάδι, αρκεί να κρατούν το τιμόνι. Μέχρι που το σκοτάδι πυκνώνει. Ένα λάθος, μια κρίση, ένα αδιέξοδο που δεν καλύπτεται πια με τίτλους και χρόνια προϋπηρεσίας.
Και τότε, ξαφνικά, ο Ρούντολφ γίνεται χρήσιμος, όχι ισότιμος μα χρήσιμος.
Ο φόβος της απώλειας των πρωτείων είναι ο πιο ύπουλος εχθρός μιας υγιούς εργασιακής κουλτούρας. Βέβαια, αυτό δεν είναι κάτι που δηλώνεται ανοιχτά αλλά είναι κάτι που καλύπτεται συνήθως με εμπειρία, με “κανόνες”, με δήθεν επαγγελματισμό. Και τελικά φιμώνει κάθε φωνή που θα μπορούσε να φωτίσει μία κατάσταση.
Μάθαμε να αγνοούμε γιατί, αν κάποιους τους αφήσουμε να ακουστούν τότε καταρρέει η ψευδαίσθηση της ανωτερότητας που έχουμε.
Και ίσως αυτό να είναι το πραγματικό μάθημα της ιστορίας.
Δεν αγνοούμε τους ανθρώπους επειδή δεν ξέρουν αρκετά, τους αγνοούμε επειδή, αν τους ακούσουμε, μπορεί να αποδειχθεί ότι το φως δεν ανήκε ποτέ μόνο σε εμάς.
Καλά Χριστούγεννα!
*Φωτεινή Δασακλή: Εκπαίδευση, Ανθρώπινο Δυναμικό, Πολιτικές Απασχόλησης
