Μια νέα, πρωτοποριακή έρευνα που εκπονήθηκε από ομάδα επιστημόνων του Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) σε συνεργασία με διεθνείς εταίρους αποκαλύπτει την πιο λεπτομερή έως σήμερα αποτύπωση ενεργών σεισμικών ρηγμάτων στην Ελλάδα. Η βάση δεδομένων AFG – Active Faults Greece είναι το πρώτο πανελλαδικό «γεωμορφολογικό» εγχείρημα που χάρτησε τα ρήγματα με βάση το ανάγλυφο, χρησιμοποιώντας υψηλής ανάλυσης Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους (DEMs) από το Ελληνικό Κτηματολόγιο.
- Η AFG καταγράφει 3.815 ίχνη ρηγμάτων, που ομαδοποιούνται σε 892 μεμονωμένα ρήγματα.
- Από αυτά, πάνω από τα μισά — δηλαδή 53 % – είναι νέα, χαρτογραφημένα για πρώτη φορά.
- Επιπλέον, περιλαμβάνονται 35 επιφανειακές διαρρήξεις που συνδέονται με ιστορικούς σεισμούς.
Από τα συνολικά ίχνη:
- Πάνω από 2.000 χαρακτηρίστηκαν ως «ενεργά» ρήγματα.
- Περίπου 1.600 ως «πιθανώς ενεργά».
Η βάση προσφέρει μια εικόνα χωρίς προηγούμενο για τις σεισμικές πηγές της χώρας – χρήσιμη όχι μόνο για την επιστημονική κοινότητα αλλά και για μηχανικούς, πολεοδόμους και φορείς πολιτικής προστασίας.
Τι δείχνει για την Πελοπόννησο – Ξεχωριστό βάρος στην ασφάλεια του νότου
Η αναλυτική χαρτογράφηση της AFG δεν περιορίστηκε στην Αττική ή τα πιο γνωστά σεισμικά τόξα, αλλά κάλυψε με λεπτομέρεια και τη νότια Ελλάδα – συμπεριλαμβανομένης της Πελοποννήσου. Σύμφωνα με τα δεδομένα και τα παραδείγματα που δημοσιεύονται στην AFG:
- Στην Πελοπόννησο εντοπίζονται ρήγματα με σαφή γεωμορφολογικά ίχνη · για παράδειγμα, το σύστημα ρηγμάτων στην ανατολική Λακωνία (ανατολική Πελοπόννησος), όπου ρήγματα «κόβουν» νεογενή αλλουβιακά πεδία και ρεύματα.
- Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ρήγμα που διασχίζει την περιοχή κοντά στο Γερολιμένα στη νότια Πελοπόννησο, όπου το DEM με ισκιώσεις (hillshade) και slope-map ανέδειξε ρήγμα με «sharp» μορφολογική έκφραση — ένδειξη πιθανής πρόσφατης (Holocene) δραστηριότητας.
- Η μελέτη αναφέρει συγκεκριμένα ότι ενεργά ρήγματα στην Πελοπόννησο επηρεάζουν τη διάταξη ρευμάτων, την απόθεση ιζημάτων και τα όρια ανάμεσα σε ορεινές ζώνες και κοιλάδες – γεγονός που δείχνει ότι η γεωμορφολογία της περιοχής συνεχίζει να αναδιαμορφώνεται.
Αν και δεν υπάρχουν διαθέσιμα δημοσιευμένα στοιχεία που να «μετράνε» ποσοστιαία πόσα από τα 3.815 ίχνη αφορούν στην Πελοπόννησο, τα παραπάνω δείγματα υπογραμμίζουν ότι η περιοχή δεν είναι γεωλογικά «ηρεμισμένη» ή σταθερή: υπάρχει αξιόλογη σεισμική δυναμική – με πιθανές συνέπειες σε υποδομές, οικισμούς και καλλιεργούμενες ζώνες.
Τα δεδομένα για τη σεισμική επικινδυνότητα στην Ελλάδα
Τι καινούργιο προσφέρει ο διαδραστικός χάρτης της AFG
Πρόκειται για τον πρώτο πανελλαδικό χάρτη ενεργών ρηγμάτων βασισμένο αποκλειστικά στη μορφολογία του εδάφους, σε συνεπή κλίμακα 1:25.000.
Η χρήση υψηλής ανάλυσης DEMs επιτρέπει την αναγνώριση «κρυφών» ρηγμάτων – δηλαδή ρηγμάτων που δεν είχαν εντοπιστεί με παραδοσιακές μεθόδους, γιατί είναι καλυμμένα από βλάστηση ή σύγχρονες αποθέσεις.
Η κατηγοριοποίηση των ρηγμάτων – ενεργά, πιθανώς ενεργά, αβέβαιης δραστηριότητας – δίνει πολύτιμη πληροφορία για τη φρεσκάδα της επιφανειακής παραμόρφωσης, δηλαδή πόσο πρόσφατα μπορεί να ενεργοποιήθηκε. «Sharp» μορφολογικά ίχνη συνήθως σημαίνουν Holocene δραστηριότητα.
Πρακτικές εφαρμογές
Οι ερευνητές τονίζουν ότι η γνώση της θέσης και των χαρακτηριστικών των ενεργών ρηγμάτων είναι κριτική για:
- τον σχεδιασμό και κατασκευή δρόμων, γεφυρών και άλλων υποδομών
- την ασφαλή χωροθέτηση φραγμάτων, ενεργειακών μονάδων και δικτύων
- την πολιτική προστασία και την πρόληψη σεισμικών κινδύνων, ειδικά σε τουριστικές ή αναπτυσσόμενες περιοχές.
Για περιοχές όπως η Πελοπόννησος – με σημαντική τουριστική και αγροτική δραστηριότητα – αυτή η γνώση είναι ιδιαίτερα σημαντική.
Τι διαφοροποιεί την Πελοπόννησο από άλλες περιοχές της Ελλάδας
Ενώ πολλά χάρτες επικεντρώνονταν στο Αιγαίο και στην Κεντρική Ελλάδα, η AFG άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο – τόσο για την υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα όσο και για τη νότια Ελλάδα.
Στην Πελοπόννησο, αρκετά ρήγματα εμφανίζουν σαφή γεωμορφολογικά ίχνη, που σημαίνει ότι μετακινήσεις έχουν συμβεί σε σχετικά πρόσφατο γεωλογικό χρόνο – ένα στοιχείο που δεν μπορεί να αγνοηθεί σε πολιτικές υποδομών και ασφάλειας.
Η επίδραση στην τοπική τοπογραφία – ποτάμια, ιζηματογένεση, όρια οροσειρών – υπογραμμίζει ότι η γεωλογία της Πελοποννήσου συνεχίζει να «ζωντανεύει», κάτι που δεν ισχύει ομοιόμορφα για όλες τις περιοχές.
Τι μένει να γίνει
Η AFG δεν αντικαθιστά λεπτομερείς τοπικές μελέτες – για κρίσιμες υποδομές απαιτούνται ειδικές γεωλογικές, γεωτεχνικές και σεισμολογικές αναλύσεις.
Η βάση θα πρέπει να ενημερώνεται συνεχώς, καθώς νεότερες τεχνολογίες και δεδομένα – π.χ. από γεωδαιτικές μετρήσεις – μπορούν να αναδείξουν ακόμη περισσότερες «κρυφές» σεισμικές πηγές.
Οι τοπικές αρχές, οι περιφερειακές διοικήσεις, αλλά και ιδιώτες επενδυτές υποδομών, πρέπει να ενσωματώσουν τα στοιχεία της AFG στον σχεδιασμό τους – ειδικά σε περιοχές όπως η Πελοπόννησος, όπου το ρισκό είναι πολλαπλάσιο.
Η Πελοπόννησος στο επίκεντρο του νέου σεισμικού χάρτη
Η AFG ανατρέπει τα έως τώρα δόγματα της σεισμικής σταθερότητας σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, ενώ η Πελοπόννησος – παρά την ιστορική υποτίμηση – εμφανίζεται ως περιοχή με σημαντική σεισμική δυναμική και πιθανή μετατροπή του τοπίου.
Για πρώτη φορά έχουμε στα χέρια μας ένα ολοκληρωμένο, λεπτομερές και σύγχρονο εργαλείο, που επιτρέπει να δούμε όχι μόνο τι γνωρίζαμε – αλλά και τι δεν είχαμε δει ως τώρα. Αυτό το «κρυφό» υπόβαθρο είναι κρίσιμο για την προστασία των κατοίκων, των υποδομών και για τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό σε μια σεισμογενή χώρα όπως η Ελλάδα.
Καθώς η χώρα προχωρά σε έργα μεγάλης κλίμακας – τουριστικά, ενεργειακά, υποδομών – η ενσωμάτωση των δεδομένων της AFG είναι αναγκαία και μη αναστρέψιμη επιλογή.
