Μια ξεχωριστή ημερίδα αφιερωμένη στα 50 χρόνια προστασίας και έρευνας των ελληνικών σπηλαίων διοργανώνει το Υπουργείο Πολιτισμού την Τετάρτη 9 Οκτωβρίου 2025 στο Επιγραφικό Μουσείο στην Αθήνα, στη μνήμη της Ευαγγελίας Πρωτονοταρίου-Δεϊλάκη, της εμβληματικής αρχαιολόγου που συνέδεσε τη ζωή και το έργο της με τη σπηλαιολογία και την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας μας.
Η εκδήλωση αποτελεί πρωτοβουλία της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας, και έχει στόχο να αναδείξει τη συμβολή των επιστημόνων που εργάστηκαν αδιάκοπα για τη διατήρηση, ανάδειξη και επιστημονική μελέτη των σπηλαίων της Ελλάδας.
Πρόγραμμα
- 09:00-09:30 Προσέλευση | Εγγραφές
- 09:30-10:00 Χαιρετισμοί επισήμων
- 10:00-10:15 Ανδρέας Ντάρλας
- Μισός αιώνας στην υπηρεσία των σπηλαίων. Το έργο της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας -Σπηλαιολογίας στην προστασία και έρευνα.
- Προβολή ταινίας για την Ευαγγελία Πρωτονοταρίου-Δεϊλάκη.
- 10:15-10:30 Βιβή Βασιλοπούλου
- Η Ευαγγελία Δεϊλάκη ως Προϊσταμένη και Άνθρωπος.
- 10:30-10:45 Νίνα Κυπαρίσση –Αποστολίκα
- Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας του ΥΠΠΟ, μια ξεχωριστή ερευνητική Υπηρεσία στο πλαίσιο του Δημοσίου: 1986-2011 παραλειπόμενα….
- 10:45-11:00 Ανδρέας Ντάρλας
- H Παλαιολιθική Αρχαιολογία στην Ελλάδα και ο ρόλος των σπηλαίων στην ανάδειξή της.
- 11:00-11:15 Παρασκευή Ελεφάντη, Gilbert Marshall
- H μετάβαση από το τέλος του Πλειστοκαίνου στην αρχή του Ολοκαίνου στην Ελλάδα υπό το φως των λιθοτεχνιών απολεπισμένου λίθου.
- 11:15-11:30 Αδαμάντιος Σάμψων
- Η μετάβαση από την Τελική Μεσολιθική στην Αρχική Νεολιθική: Νεότερα δεδομένα από το σπήλαιο Σαρακηνού.
- 11:30-11:45 Στέλλα Κατσαρού
- Η συμβολή των ανασκαφών στα σπήλαια στις γνώσεις μας για την ελληνική Προϊστορία.
- Διάλειμμα
- 11:45-12:00
- 12:00-12:15 Ιωάννα Ευσταθίου
- Τα σπήλαια της Κρήτης. Από νεολιθικά καταφύγια σε λίκνα θεοτήτων.
- 12:15-12:30 Ζωή Ιντζέ, Μιχάλης Κοντός, Χριστίνα Μιχελάκη, Αναστάσιος Σύρος
- Προ-ιστορίες από τα σπήλαια της Βόρειας Ελλάδας.
- 12:30-12:45 Χρυσάνθη Κονταξή, Ελένη Στραβοπόδη, Αγγελική Καζνέση
- Μια νέα ανάγνωση της χρήσης των σπηλαίων στην προϊστορική Πελοπόννησο.
- 12:45-13:00 Γεωργία Στρατούλη
- Στη Σπηλιά της Δράκαινας στον Πόρο Κεφαλονιάς: Αναγνώσεις νεολιθικών τελετών.
- 13:00-13:15 Ζωή Ιντζέ, Αναστάσιος Σύρος
- Το σπηλαιοπάρκο των Λουτρών Λουτρακίου, Δ. Αλμωπίας. Προστασία και Έρευνα.
- 13:15-13:30 Φάνης Μαυρίδης
- Η προϊστορία των Κυκλάδων μέσα από την έρευνα των σπηλαίων.
- 13:30-13:45 Φώτιος Γεωργιάδης
- Η Κλασική Αρχαιολογία στην Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας- Σπηλαιολογίας.
- 13:45-14:00 Αλεξάνδρα Μαρή, Λίνα Κορμαζοπούλου, Φάνης Μαυρίδης, Αντιγόνη Παπαδέα
- Ιχνηλατώντας τα σπήλαια της Αττικής. Σύνθεση παλαιών και νέων αρχαιολογικών δεδομένων.
- 14:00-14:15 Λίνα Κορμαζοπούλου, Δημήτρης Χατζηλαζάρου
- Χρήση πρωτοβυζαντινών σπηλαίων στο πλαίσιο κινδύνου. Η περίπτωση του σπηλαιοβαράθρου της Ανδρίτσας και κάποιες υποθέσεις για σπήλαια της ευρύτερης περιοχής.
- 14:15-14:30 Αλεξάνδρα Οικονόμου
- Έργα καθαρισμού σπηλαίων από την επιλιθική χλωρίδα ενταγμένων σε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
- 14:30-14:40 Προβολή ταινίας με το έργο της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας
- 14:40-15:30 Διάλειμμα για γεύμα
- 15:30-15:45 Γιάννης Μπασιάκος
- 40 χρόνια μελέτες σε σπηλαιοπεριβάλλοντα: Αποτελέσματα και ερμηνείες.
- 15:45-16:00 Γιώργος Φακορέλλης
- 50 Χρόνια Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας: Μισός αιώνας ανασκαφών και 35 χρόνια συνεργασίας και ραδιοχρονολογήσεων.
- 16:00-16:15 Γιώργος Ηλιόπουλος, Μαρία Κολενδριανού, Μαριάνθη Τζώρτζη, Πηνελόπη Παπαδοπούλου, Δήμητρα Βαλαβάνη, Παναγιώτα Πιέρρου, James Bendle
- 15 χρόνια συνεργασίας του Εργαστηρίου Παλαιοντολογίας και Στρωματογραφίας (Τμήμα Γεωλογίας) του Πανεπιστημίου Πατρών με την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας στην έρευνα των ελληνικών σπηλαίων.
- 16:15-16:30 Ιωάννης Αλεξόπουλος, Ιωάννης-Κωνσταντίνος Γιαννόπουλος, Αναστάσιος Σύρος, Χρυσάνθη Κονταξή
- Καινοτόμες τεχνικές παρακολούθησης και διερεύνησης στη σύγχρονη αρχαιολογία: Η περίπτωση της μελέτης του Πετρωτού Αλιστράτης Σερρών.
- 16:30-16:45 Γεωργία Τσαρτσίδου
- Φυτόλιθοι: Μικροσκοπικοί μάρτυρες της ανθρώπινης δραστηριότητας σε προϊστορικά σπήλαια.
- 16:45-17:00 Αθανάσιος Αθανασίου
- Η παλαιοντολογική έρευνα στην Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας.
- 17:00-17:15 Στέφανος Λιγκοβανλής
- Ανιχνεύοντας την γλωσσική ικανότητα των προϊστορικών ανθρωπιδών. Η συμβολή των ερευνών της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας.
- 17:15-17:30 Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου, Ελισσάβετ Γκανιάτσου, Αστέριος Αηδόνης, Παναγιώτα Μπανταβάνου, Άγγελος Σουλελές, Χριστίνα Κακασά
- Εφαρμογές αναλυτικών και ψηφιακών μεθόδων στη μελέτη και προβολή του ανθρωπολογικού υλικού από τα σπήλαια του Ελλαδικού χώρου.
- 17:30-17:45 Διάλειμμα
- 17:45-18:00 Αναστασία Παπαθανασίου
- 30 χρόνια αρχαιολογικής μελέτης ανθρώπινων οστεολογικών καταλοίπων και ερμηνευτικές προσεγγίσεις.
- 18:00-18:15 Ελένη Στραβοπόδη
- Η μελέτη του αρχαίου οστού στη σύγχρονη έρευνα της προϊστορικής Ελλάδας: Ανοιχτά ζητήματα.
- 18:15-18:30 Αικατερίνη Τρανταλίδου
- «Νύμφηισιν κἀπόλλωνι Νυμφηγέτηι θῆλυ καὶ ἄρσεν ἃμ βόληι προσέρδεν». Ενδείξεις επαναλαμβανόμενων πρακτικών σε λατρευτικά σπήλαια.
- 18:30-18:45 Ελένη Κοτζαμποπούλου
- Από το σκάμμα στο Μουσείο: το παλαιολιθικό απόθεμα της Ηπείρου και δράσεις Δημόσιας Αρχαιολογίας.
- 18:45-19:00 Αναστασία Γκαδόλου, Φώτιος Γεωργιάδης
- «Στη Σπηλιά: Ιστορίες από το σκοτάδι στο φως». Μια περιοδική έκθεση για την αρχαιολογία των σπηλαίων.
- 19:00-19:15 Αγνή Καραδήμου
- Σπήλαια και ελληνικός Κατάλογος Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς: μία ηχηρή απουσία. Πρόταση για την ανατροπή της μέσα από ένα πιθανό σενάριο υποψηφιότητας των σπηλαίων των Πετραλώνων και της Θεόπετρας.
- 19:15-19:30 Βάγια Μαστρογιαννοπούλου
- Έργο και συμβολή της Μανόν Ρενιέρη από το προσωπικό αρχείο της στο κτήριο της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας- Σπηλαιολογίας.
- 19:30 Δεξίωση με κρασί
Επιτοίχιες Ανακοινώσεις
- Χρήστος Αγουρίδης, Βασίλης Γιαννόπουλος, Θεολόγος Κοντρολόζος
- Υποβρύχιες παλαιοντολογικές και αρχαιολογικές έρευνες της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας –Σπηλαιολογίας.
- Γιώργος Βάλβης
- Σπήλαια των Δωδεκανήσων και η δραστηριότητα της ΕΠΣ.
- Ιωάννα Ευσταθίου
- Σπήλαια Αστυπάλαιας: Από τη Μεσολιθική έως τους ιστορικούς χρόνους.
- Αγγελική Καζνέση, Χρυσάνθη Κονταξή, Ελένη Στραβοπόδη
- Σπήλαιο Της του Θεού Σοφίας Κατσοματάδω Χανίων: Διερευνώντας τον χαρακτήρα μιας προϊστορικής εγκατάστασης στη Δυτική Κρήτη.
- Ελένη Στραβοπόδη, Χρυσάνθη Κονταξή, Αθανάσιος Αθανασίου
- Σπήλαιο Γερανίου Ρεθύμνου: Αρχαιολογική διερεύνηση στο πλαίσιο της ανάδειξης.
- Ιωάννα Ευσταθίου, Νίκος Δασκαλάκης
- «Δικταίο άντρο». Νέες έρευνες σε παλιές ανασκαφές.
- Ηλίας Λιακόπουλος
- Έξι σημαντικά σπήλαια αρχαιολογικού ενδιαφέροντος της Π.Ε. Λασιθίου. Παρουσίαση των πρώτων συμπερασμάτων από τις πρόσφατες αυτοψίες.
- Ιωάννα Ζυγούρη
- Γυναικεία ειδώλια από το σπήλαιο “Νυμφών” Λέχοβας Κορινθίας.
- Ελένη Στραβοπόδη
- Νέες αναλυτικές μέθοδοι στην παλαιοπαθολογία: Περιπτωσιακή μελέτη του σπηλαίου Περαχώρας Κορινθίας.
- Ιωάννα Ευσταθίου, Γιάννης Μπασιάκος, Έλλη Καρκαζή.
- Έρευνα επιφανείας σε σπήλαια της χερσονήσου του Μαλέα – Λακωνία.
- Γεωργία Τσαρτσίδου, Αλεξάνδρα Μαρή, Αθανάσιος Αθανασίου
- Η διαχρονική παρουσία του ανθρώπου σε σπήλαια της Βοιωτίας και Φωκίδας: Νέα ευρήματα.
- Ιωάννα Ευσταθίου, Στέλλα Κατσαρού, Αντιγόνη Παπαδέα
- Σπήλαια του Ιονίου και της Δυτικής Ελλάδας: Ανθρώπινη δραστηριότητα, νεότερα δεδομένα και προοπτικές έρευνας.
- Μιχάλης Κοντός
- Έργο αποκατάστασης Σπηλαίου Θεόπετρας.
- Ζωή Ιντζέ, Αγνή Καραδήμου
- Τα σπήλαια «Λαζαράδων» και «Νεράιδας» στο Δ. Σερβίων στην Π.Ε. Κοζάνης.
- Μιχάλης Κοντός, Χριστίνα Μιχελάκη
- Η διαχρονική χρήση των σπηλαίων των Πρεσπών.
- Μίλτος Μυτελέτσης, Αναστάσιος Σύρος
- Σπήλαιο Καταρρακτών Σιδηροκάστρου Σερρών.
- Μίλτος Μυτελέτσης, Αναστάσιος Σύρος
- Σπήλαιο Ατσπά Σκάλας Μαριών Θάσου.
- Παναγιώτα Γκιώνη
- Συντηρώντας τα αρχαιολογικά ευρήματα των σπηλαίων: Ιδιαιτερότητες και προκλήσεις.
- Βιβή Μπιλάλη, Χρυσάνθη Κονταξή, Χριστίνα Μιχελάκη, Ιωάννα Ευσταθίου, Στέλλα Κατσαρού, Αγγελική Καζνέση, Πηνελόπη-Μαρία Δεϊλάκη
- Εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας: Όταν τα σπήλαια γίνονται αφορμή για μάθηση, παιχνίδι και δημιουργία.
- Έλλη Καρκαζή, Αθανάσιος Αθανασίου, Ανδρέας Ντάρλας
- Από το σπήλαιο στον ψηφιακό κόσμο: Ο σχεδιασμός και η δημιουργία του ψηφιακού μουσείου Πετραλώνων με τη χρήση τεχνολογίας 3D.
- Βιβή Μπιλάλη, Χρυσάνθη Φωτιάδου
- Εφαρμογές της τρισδιάστατης ψηφιακής τεχνολογίας: Η εμπειρία από το εργαστήριο συντήρησης της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας.
- Πηνελόπη-Μαρία Δεϊλάκη
- Από το μολύβι στο pixel: Η εξέλιξη της αρχαιολογικής απεικόνισης.
- Δήμητρα Μπακογιαννάκη
- Η εικαστική διαδικασία σχεδιαστικής αποτύπωσης για τα λατρευτικά ειδώλια.
- Σχόλιακαι παρατηρήσεις.
