Σοβαρό κίνδυνο καταστροφής αντιμετωπίζει η αιωνόβια βελανιδιά των Κάτω Αμπελοκήπων Μεσσηνίας, ένα δέντρο ηλικίας άνω των 400 ετών, που αποτελεί ζωντανό μάρτυρα της Μάχης των Κάτω Μηναγίων (1825) και ανήκει στο Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων της Ελληνικής Επανάστασης.
Το εντυπωσιακό δέντρο, του είδους Quercus ilex (Αριά) με περίμετρο κορμού 4,15 μέτρα, δέχθηκε ισχυρό πλήγμα το 2019 όταν κεραυνός προκάλεσε κάθετη καμένη λωρίδα στον κορμό και νέκρωση μεγάλου τμήματος του. Έκτοτε, η κατάσταση επιδεινώθηκε: έντομα εισχώρησαν στη φλοιώδη ζώνη, νεκροί κλάδοι επεκτάθηκαν, ενώ πρόσφατα τμήμα του δέντρου υποχώρησε και παραμένει αιωρούμενο πάνω από δημοτική οδό, δημιουργώντας άμεσο κίνδυνο για διερχόμενους.
Παρά την αυτοψία του Δασαρχείου Καλαμάτας και τη συλλογή δειγμάτων που στάλθηκαν στον ΕΛΓΑ «Δήμητρα», μέτρα ουσιαστικής προστασίας δεν εφαρμόστηκαν εγκαίρως. Το 2020 μάλιστα είχε διαπιστωθεί εντομολογική προσβολή, χωρίς να ληφθεί δράση, με αποτέλεσμα σήμερα οι ζημιές να είναι εκτεταμένες.
Το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας έχει ζητήσει την ένταξη της βελανιδιάς στον Κατάλογο Διατηρητέων Μνημείων της Φύσης και απευθύνει δημόσια έκκληση για άμεση εφαρμογή των ενδεδειγμένων μέτρων: κλάδευση νεκρών τμημάτων, εφαρμογή ειδικής πάστας προστασίας και συστηματική παρακολούθηση.
Ιστορική σημασία
Η βελανιδιά δεσπόζει δίπλα στην ιστορική κρήνη του οικισμού και στην αρχή του Μονοπατιού των Παλιών Νερόμυλων. Εκεί, στις 19 Φεβρουαρίου 1825, οι Έλληνες αγωνιστές αντιστάθηκαν ηρωικά στις δυνάμεις του Ιμπραήμ, καταρρίπτοντας τον μύθο της παντοδυναμίας του αιγυπτιακού στρατού και εμψυχώνοντας το επαναστατικό κίνημα.
Το 2021 το δέντρο εντάχθηκε στο Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων της Ελληνικής Επανάστασης, ενώ από τα κλαδιά του δημιουργήθηκε το συμβολικό «στεφάνι ελευθερίας», το οποίο κατατέθηκε στον τάφο των Βενιζέλων στα Χανιά, σε τελετή της Επιτροπής «Ελλάδα 2021».
Σήμερα, η μνημειώδης βελανιδιά δεν είναι μόνο ένα δέντρο. Είναι ένα μνημείο μνήμης, φύσης και πολιτισμού, που κινδυνεύει να χαθεί αν δεν υπάρξει άμεση κινητοποίηση των αρμόδιων φορέων.
