Η Μαρία Σκλοντόφσκα, όπως ήταν το πατρικό της όνομα, γεννήθηκε το 1867 στη Βαρσοβία, σε μια εποχή που η Πολωνία βρισκόταν υπό ρωσική κατοχή. Από μικρή ηλικία έδειξε ιδιαίτερη έφεση στις θετικές επιστήμες, επηρεασμένη από τους γονείς της, που εργάζονταν ως εκπαιδευτικοί.
της Ιωάννας Ιωαννίδη
Η πρόωρη απώλεια της μητέρας της από φυματίωση σημάδεψε βαθιά την ψυχή της, όμως ενίσχυσε και την εσωτερική της δύναμη να συνεχίσει με επιμονή και πάθος την πορεία της στη γνώση.
Η επιθυμία της να φοιτήσει στο πανεπιστήμιο προσέκρουσε στον τοίχο των κοινωνικών προκαταλήψεων, καθώς τότε στην Πολωνία απαγορευόταν στις γυναίκες να σπουδάζουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ωστόσο, η Μαρία δεν εγκατέλειψε το όνειρό της! Εργάστηκε ως δασκάλα και γκουβερνάντα, βοηθώντας οικονομικά την αδελφή της να σπουδάσει, με την υπόσχεση ότι στη συνέχεια θα λάμβανε και εκείνη την ευκαιρία να φοιτήσει στο εξωτερικό.
Μετέβη τελικά στο Παρίσι, όπου έγινε φοιτήτρια της Σορβόννης. Αν και αντιμετώπισε οικονομικές δυσκολίες, φτάνοντας στο σημείο να ζει με ελάχιστο φαγητό και να λιποθυμά από την πείνα, δεν εγκατέλειψε τις σπουδές της. Απέκτησε πτυχία στη φυσική, στα μαθηματικά και στη χημεία και προχώρησε σε μεταπτυχιακές σπουδές, θέτοντας τα θεμέλια για μια επιστημονική διαδρομή που έμελλε να αλλάξει τον κόσμο.
Στο Παρίσι γνώρισε τον Πιερ Κιουρί, έναν διακεκριμένο φυσικό, με τον οποίο συνεργάστηκε στενά, τόσο σε προσωπικό όσο και σε επιστημονικό επίπεδο. Αρχικά αρνήθηκε την πρότασή του για γάμο, επιμένοντας ότι η καριέρα της είχε προτεραιότητα, όμως τελικά οι δυο τους ένωσαν τις ζωές και τις ερευνητικές τους πορείες. Μαζί μελέτησαν το φαινόμενο της ραδιενέργειας, όρο που επινόησε η ίδια η Μαρία, και κατάφεραν να απομονώσουν δύο νέα στοιχεία: το πολώνιο, το οποίο ονόμασαν έτσι προς τιμήν της πατρίδας της, και το ράδιο.
Η σπουδαιότητα της έρευνάς τους αναγνωρίστηκε με το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1903. Η Κιουρί έγινε έτσι η πρώτη γυναίκα που τιμήθηκε με αυτόν τον κορυφαίο θεσμό. Ωστόσο, η πορεία προς την αναγνώριση δεν ήταν εύκολη: αρχικά η επιτροπή των βραβείων είχε παραλείψει το όνομά της, επειδή ήταν γυναίκα, και μόνον μετά από την παρέμβαση του Πιερ επανεξετάστηκε η απόφαση.
Η ζωή της σημαδεύτηκε και από προσωπικές τραγωδίες. Ο σύζυγός της σκοτώθηκε ξαφνικά, αφήνοντάς την συντετριμμένη, αλλά αποφασισμένη να συνεχίσει το έργο τους. Το 1911 κέρδισε μόνη της το δεύτερο Βραβείο Νόμπελ, αυτή τη φορά στη Χημεία, γεγονός που την καθιέρωσε ως την πρώτη προσωπικότητα παγκοσμίως με δύο τέτοιες διακρίσεις.
Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Μαρί προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες στην ιατρική, εξοπλίζοντας κινητές μονάδες ακτινογραφίας για το μέτωπο και διδάσκοντας στους γιατρούς πώς να τις χρησιμοποιούν. Οι συσκευές αυτές, γνωστές ως «Μικρά Κιουρί», συνέβαλαν στη διάσωση αμέτρητων ζωών.
Ωστόσο, η Κιουρί δεν απέφυγε τα σκάνδαλα. Το 1910, λίγα χρόνια μετά τον θάνατο του Πιερ, διατηρούσε ερωτική σχέση με τον συνάδελφό της Πολ Λανζεβέν, παντρεμένο και πατέρα τεσσάρων παιδιών. Όταν η σχέση αποκαλύφθηκε μέσω της δημοσιοποίησης προσωπικών τους επιστολών, ξέσπασε σκάνδαλο που συγκλόνισε την πουριτανική γαλλική κοινωνία της εποχής. Η ίδια όμως αρνήθηκε να κρυφτεί ή να απολογηθεί για την ιδιωτική της ζωή, δηλώνοντας με σθένος πως η ηθική κρίση δεν μπορεί να αγγίξει την επιστημονική αξία του έργου της.
Η πολυετής έκθεσή της στη ραδιενέργεια, τότε άγνωστης επικινδυνότητας, οδήγησε σταδιακά στην κατάρρευση της υγείας της. Πέθανε το 1934 από απλαστική αναιμία, αποτέλεσμα της μακροχρόνιας ακτινοβολίας στην οποία είχε υποβληθεί. Ακόμη και τα προσωπικά της αντικείμενα, όπως τα σημειωματάριά της, παραμένουν ραδιενεργά μέχρι σήμερα και φυλάσσονται σε ειδικές μολυβένιες θήκες.
Η παρακαταθήκη της, ωστόσο, ξεπερνά τις φυσικές της απώλειες. Η Κιουρί άνοιξε τον δρόμο για τη σύγχρονη ατομική φυσική και επηρέασε βαθιά την ιατρική επιστήμη, ενώ ταυτόχρονα αποτέλεσε πρότυπο γυναικείας δύναμης, επιμονής και ανεξαρτησίας. Η κόρη της Ιρέν ακολούθησε τα βήματά της, κερδίζοντας και εκείνη Νόμπελ στη Χημεία μαζί με τον σύζυγό της, δημιουργώντας έτσι μια επιστημονική δυναστεία.
Η Μαρία Κιουρί δεν ήταν απλώς μια ιδιοφυής επιστήμονας. Ήταν μια γυναίκα που δεν επέτρεψε σε κοινωνικές νόρμες και προκαταλήψεις να ορίσουν το μέλλον της. Η ιστορία της θυμίζει πως οι γυναίκες μπορούν όχι μόνο να συμμετέχουν στην επιστήμη, αλλά και να την επαναπροσδιορίζουν, οδηγώντας την σε αχαρτογράφητα μονοπάτια προς όφελος της ανθρωπότητας.
