Ένα τεράστιο, σιωπηλό κύμα καταστροφής απειλεί τα δάση της Πελοποννήσου και γενικότερα της ηπειρωτικής Ελλάδας. Παθογόνοι μύκητες και φλοιοφάγα έντομα νεκρώνουν μαζικά ελατοδάση και πλατάνια, με αφετηρία τη Μεσσηνία, όπου εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2003 ο καταστροφικός μύκητας Ceratocystis platani. Το πρόβλημα εξαπλώνεται πλέον ραγδαία, με το φυσικό τοπίο της Πελοποννήσου, της Ηπείρου, της Στερεάς Ελλάδας και της Θεσσαλίας να αλλοιώνεται ανεπιστρεπτί.
Τα ελατοδάση του Ταΰγετου, της Γορτυνίας, της Αρκαδίας και τα πλατάνια σε ποτάμια της Μεσσηνίας και της Αχαΐας βρίσκονται υπό σοβαρή απειλή. Η κλιματική κρίση λειτουργεί ως επιταχυντής, αφού η ξηρασία και οι ακραίες θερμοκρασίες ευνοούν την ανάπτυξη των μικροοργανισμών και των παρασίτων. Το φαινόμενο έχει ήδη φέρει τεράστιες οικολογικές απώλειες, ενώ οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί σε μη αναστρέψιμη οικολογική τραγωδία.
Η προέλευση και η εξάπλωση της ασθένειας των πλατάνων
Το 2003 στη Μεσσηνία καταγράφηκε για πρώτη φορά στη χώρα μας η ύπαρξη του μύκητα Ceratocystis platani, ο οποίος προκαλεί το λεγόμενο «μεταχρωματικό έλκος». Πρόκειται για εισαγόμενο παθογόνο, με προέλευση πιθανότατα από την Ιταλία, καθώς το στέλεχος ταυτίζεται με εκείνο που είχε ανιχνευθεί στη γειτονική χώρα.
Μέσα σε λίγα χρόνια η ασθένεια επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Πελοπόννησο και κατόπιν σε Ήπειρο, Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα και Εύβοια. Ο μύκητας έχει οδηγήσει στον θάνατο χιλιάδες πλατάνια, πολλά από τα οποία ήταν υπεραιωνόβια, με τεράστια οικολογική και ιστορική σημασία. Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως σε παραποτάμιες περιοχές, αλλά και σε ρέματα και ορεινά φαράγγια.
Η κύρια πηγή διασποράς του μύκητα είναι δυστυχώς ο ίδιος ο άνθρωπος, μέσω εργαλείων, μηχανημάτων εκσκαφής και αλυσοπρίονων, που δεν απολυμαίνονται σωστά.
Η απειλή για τα ελατοδάση
Πέρα από τα πλατάνια, και τα ελατοδάση αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα. Όπως τονίζει η αντιπεριφερειάρχης Ορεινής και Δασικής Πολιτικής Στερεάς Ελλάδας, Κατερίνα Καλαντζή, η ξήρανση οφείλεται στην εκρηκτική εμφάνιση φλοιοφάγων και ξυλοφάγων εντόμων. Τα έντομα αυτά εκμεταλλεύονται την εξασθένιση των δέντρων λόγω της ξηρασίας και καταστρέφουν κορμούς και ρίζες, οδηγώντας σε αλυσιδωτή κατάρρευση των οικοσυστημάτων.
Τα προσβεβλημένα έλατα ξεχωρίζουν από το χαρακτηριστικό καφέ-κόκκινο χρώμα. Σύμφωνα με την έκθεση του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών του ΕΛΓΟ «Δήμητρα», η ξήρανση αφορά πλέον και περιοχές όπως η Φθιώτιδα, η Ευρυτανία, η Φωκίδα και η Βοιωτία, ενώ δεν αποκλείεται η επέκτασή της προς τα νότια.
Έγκαιρη υλοτόμηση και απολύμανση εργαλείων
Η μόνη προσωρινή λύση είναι η ελεγχόμενη υλοτόμηση και απομάκρυνση των προσβεβλημένων δέντρων, όπως αναφέρουν οι ειδικοί. Ο ΕΛΓΟ «Δήμητρα» προτείνει μάλιστα την αφαίρεση του φλοιού από τα νεκρά δέντρα σε περιοχές με δύσκολη πρόσβαση, ώστε τα έντομα να εκτεθούν σε φυσικούς εχθρούς και περιβαλλοντικές συνθήκες που μειώνουν τον πληθυσμό τους.
Η χρήση του ξύλου από προσβεβλημένα δέντρα απαγορεύεται αυστηρά, καθώς ενέχει σοβαρό κίνδυνο εξάπλωσης της μόλυνσης σε άλλες περιοχές. Παράλληλα, επιτακτική κρίνεται η απολύμανση εργαλείων και ο αυστηρός έλεγχος στις εισαγωγές φυτωρίων.
Στο Ευρωκοινοβούλιο το θέμα
Την οικολογική κρίση που προκαλείται από την εξάπλωση των παθογόνων στα δάση έθεσε και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ο ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Σάκης Αρναούτογλου.
Όπως ανέφερε, το φαινόμενο προκαλεί απώλεια βιοποικιλότητας, αύξηση του κινδύνου πυρκαγιών και συμβάλλει στην ερημοποίηση. Ζήτησε από την Κομισιόν τη χρηματοδότηση ερευνών, μέτρων πρόληψης και αποκατάστασης των οικοσυστημάτων.
Αργή καταστροφή χωρίς φλόγες
Η σιωπηλή καταστροφή των δασών δεν είναι μεμονωμένο ελληνικό φαινόμενο, αλλά έχει λάβει διαστάσεις πανευρωπαϊκές.
Ωστόσο, η Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάδα και η Ήπειρος βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτής της κρίσης.
Χρειάζεται άμεση κινητοποίηση των αρμόδιων αρχών, αυστηρός έλεγχος και χρηματοδότηση μέτρων για να προστατευθεί ο φυσικός πλούτος που απειλείται με εξαφάνιση.
