Ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης, με ανάρτησή του στο Facebook, δημοσίευσε εκ νέου τις εντυπώσεις του από το περσινό του ταξίδι στο Ισραήλ, θέλοντας -όπως σημείωσε- να απαντήσει «σε όσους μιλούν χωρίς να έχουν ιδέα». Αφορμή, η ακύρωση εκδήλωσης για την ισραηλινή λογοτεχνία από «μπαχαλο-ακτιβιστές», όπως υπονόησε, στη Θεσσαλονίκη.
Στο κείμενό του, ο Χωμενίδης περιγράφει τη συμμετοχή του σε διεθνές συνέδριο συγγραφέων στην Ιερουσαλήμ, την ατμόσφαιρα στους δρόμους και τη βαθιά υπαρξιακή κρίση που βίωναν οι Ισραηλινοί μετά την 7η Οκτωβρίου.
Ακόμα, σε χθεσινή του ανάρτηση καταγγέλλει ψευδείς πληροφορίες που δημοσιεύτηκαν για εκείνον στη Wikipedia, σημειώνοντας: «Ψεύτες, διαστρεβλωτές, φρικαλέοι συκοφάντες… Τους παραδίδω στην κρίση κάθε δημοκρατικού πολίτη». Και θυμίζει τα λόγια του Ανδρέα Παπανδρέου: «Η Δημοκρατία δεν είναι ποτέ δώρο. Είναι απόκτημα και αποκτάται με αγώνα κάθε μέρα».
Το κείμενο του Χρήστου Χωμενίδη
“«Γιατί να πας τέτοια εποχή στο Ισραήλ;» με αποθάρρυναν, για να με προστατεύσουν, τα πιο αγαπημένα μου πρόσωπα. «Εκεί κάτω γίνεται χαμός! Άσε που ο πλανήτης έχει φρίξει! Παντού διαδηλώνουν εναντίον τους! Κι εσύ θα τους κάνεις επίσκεψη;» «Δεν θα σφίξω το χέρι εκείνων που δίνουν πολεμικές διαταγές» απαντούσα. «Στο διεθνές συνέδριο συγγραφέων θα συμμετάσχω. Όπου θα μιλήσει και ο Νταβίντ Γκρόσμαν – ας τολμήσει να πει κάποιος τον Νταβίντ Γκρόσμαν γεράκι!» «Στέκονται οι περισσότεροι σε τέτοιες αποχρώσεις; Ευκαιρία γυρεύουν να χυμήξουν, να “ακυρώσουν” όποιον δεν συμβαδίζει με το κοινό αίσθημα…» «Αλίμονο εάν ίδρωνε το αυτί μου για το τί θα σκεφτούν όποιοι δεν αντέχουν να σκέφτονται. Όποιοι βολεύονται στις εύκολες ταυτίσεις. Στο Ισραήλ ζουν δημοκρατικοί πολίτες σαν εμάς. Τώρα μάς έχουν περισσότερο από ποτέ ανάγκη…»
Είχα να προσγειωθώ στο αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν από το 2010. Το θυμόμουν σε καιρό ειρήνης, κατάμεστο από ταξιδιώτες, φρουρούμενο από πάνοπλους ένστολους νεαρούς που σε κοίταζαν καχύποπτα. Για να μπεις και για να βγεις από τη χώρα, περνούσες από διαδοχικούς ελέγχους. Η εικόνα έχει σήμερα τελείως αλλάξει. Αραιός ο κόσμος στις αφίξεις, ούτε ένας αστυνομικός ή στρατιώτης στο οπτικό σου πεδίο. Βάζεις το διαβατήριο σου στο μηχάνημα, μέσα σε δευτερόλεπτα εκδίδεται η άδεια παραμονής σου. «Τα διαβατήρια είναι πλέον βιομετρικά. Περιέχουν στο τσιπάκι τους κάθε απαραίτητη πληροφορία για τον κάτοχό τους» μού εξηγεί ένας φίλος διπλωμάτης. Παραλαμβάνω την αποσκευή μου. Όταν θα την ανοίξω θα βρω μέσα ένα σημείωμα που θα με ενημερώνει ότι την έψαξαν κι αν ενδιαφέρομαι, υπάρχει το σχετικό βίντεο με τον υπάλληλο ασφαλείας να ανακατεύει τα ρούχα μου.
Στη διαδρομή από το Τελ Αβίβ προς την Ιερουσαλήμ, στην Ιερουσαλήμ, περίχωρα και κέντρο, καμιά ένδειξη δεν έχεις ότι εκατό χιλιόμετρα πιο νότια μαίνονται μάχες. Εκτός ίσως από τις αναρίθμητες σημαίες του Ισραήλ που κυματίζουν πλάι στους δρόμους, στις πλατείες, στα μπαλκόνια για να τονώνουν το πατριωτικό αίσθημα. Και τις αφίσες με τα πρόσωπα των ομήρων της εβδόμης Οκτωβρίου. «Φέρτε τους πίσω!» είναι το σύνθημα που κυριαρχεί παντού. Υπάρχει ένα μενταγιόν σαν την ΤΑΠ, την «ταυτότητα αναγνώρισης πτώματος» που έχουμε και στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις. “Bring them home now” γράφει. Το φορούν σχεδόν όλοι. «Κάποιες νύχτες, που φυσάει βοριάς, φτάνουν στα αυτιά μας οι εκρήξεις από τη Γάζα. Τον πρώτο καιρό, οι σειρήνες ηχούσαν αρκετές φορές το εικοσιτετράωρο για να κρυφτούμε στα καταφύγια. Η αντιπυραυλική βεβαίως ασπίδα μάς κάλυπτε. Ελάχιστες ρουκέτες έφταναν στο έδαφος…»
Η έβδομη Οκτωβρίου στοιχειώνει τους Ισραηλινούς. Δεν έχει πλήξει απλώς το γόητρο τους. Δεν τους έχει στερήσει μόνο την αίσθηση της ασφάλειας. Τους έχει συγκλονίσει υπαρξιακά, έχει ξυπνήσει τις πιο εφιαλτικές μνήμες. Ακούγοντάς τους συνειδητοποιείς ότι το Ολοκαύτωμα απέχει πολύ λιγότερο από όσο έχει την αίσθηση ένας ξένος. Οι παππούδες των σημερινών σαραντάρηδων ήταν τα παιδιά του Άουσβιτς.
«Εμείς οι Εβραίοι ως αντίδοτο της φρίκης είχαμε το μαύρο χιούμορ. Οι ίδιοι οι επιζώντες έκαναν τα πιο “ασεβή” αστεία. “Yuden Raus!” μάς φώναζε η γιαγιά μου κάθε πρωί, για να ξυπνήσουμε, να πάμε στο σχολείο. Όλοι γελούσαμε εκτός από τον πατέρα μου. “Να έχεις πάντα, κάτω από το κρεββάτι σου μία μικρή βαλίτσα με τα απολύτως απαραίτητα” με συμβούλευε. Πέθανε πέρυσι ο μπαμπάς, δεν είδε ευτυχώς αυτό που μάς συνέβη…» βάζει τα κλάμματα η κοπέλα που μού μιλάει. Όσο και αν πιστεύω ότι αληθινός φίλος δεν είναι εκείνος που σε χτυπάει στην πλάτη και σε διαβεβαιώνει πως τα κάνεις όλα καλά, δεν κρίνω τη στιγμή κατάλληλη να της θυμίσω τους μυριάδες νεκρούς Παλαιστίνιους, οι πιο πολλοί άμαχοι, που ο αριθμός τους αυξάνεται κάθε στιγμή. Ούτε τη συμβουλή που είχε δώσει στο Ισραήλ ο πρόεδρος Μπάιντεν, να μην αντιδράσει με το τυφλό μένος της Αμερικής μετά την Ενδεκάτη Σεπτεμβρίου. Λες και τους είχε πει το ακριβώς αντίθετο…
Το Ισραήλ βρίσκεται στην πιο δύσκολη καμπή της ιστορίας του. Ποτέ, τα τελευταία εβδομηνταέξι χρόνια, δεν είχε μπλεχτεί σε μια σύγκρουση τόσο αδιέξοδη. Τόσο από χέρι χαμένη. Αδυνατεί κανείς να φανταστεί μια νίκη που να μην είναι πύρρειος. Να επιστραφούν οι όμηροι; Να ανταλλαγούν έστω με τους επτά χιλιάδες φερόμενους ως τρομοκράτες που κρατούνται στις ισραηλινές φυλακές; Ο Νετανιάχου έχει θέσει έναν επιπλέον στόχο: την οριστική καταστροφή της Χαμάς. «Πόση απήχηση έχει η Χαμάς στη Γάζα και στη Δυτική Όχθη;» «Οι δημοσκοπήσεις της δίνουν ένα 60% με 70%…» «Τι θα κάνετε άρα;» ρωτάω ευθέως. «Θα εξοντώσετε δύο στους τρεις Παλαιστίνιους;» «Εάν αναλάμβανε η Σαουδική Αραβία τη διοίκηση της Γάζας… Εάν φτιάχναμε ένα τεχνητό νησί σαν του Ντουμπάι και τους το παραχωρούσαμε…» Έχουμε μπει στην επικράτεια του μαύρου χιούμορ, που όταν δεν συνιστά αυτοσαρκασμό, δεν είναι καν αστείο.
«Πώς εξηγείτε τις διεθνείς αντιδράσεις εναντίον σας;» «Οι δόλιοι οι Παλαιστίνιοι υποφέρουν. Όσοι όμως κρύβονται από πίσω τους θριαμβεύουν στον τομέα της προπαγάνδας» μού αποκρίνεται ο Ρούμπι Ναμντάρ, ένας από τους καλύτερους συγγραφείς στα εβραϊκά, άνθρωπος εντυπωσιακής ευφυίας και μόρφωσης. «Αποτελούν δηλαδή θύματα προπαγάνδας οι νέοι που εξεγείρονται σε Ευρώπη και Αμερική;» απορώ. Το μάτι του ξάφνου αστράφτει – άμα δεν ήταν τόσο έξυπνος, θα χτυπούσε τη γροθιά του στο τραπέζι. «Συνειδητοποιούσαν άραγε» μου λέει «οι φοιτητές στο Κολούμπια και στα υπόλοιπα κορυφαία πανεπιστήμια τι ζητούσαν όταν φώναζαν “from the river to the sea”; Ζητούσαν να εξαφανιστεί η χώρα μας. Κι εμείς είτε να φάμε χώμα είτε να επιστρέψουμε στη διασπορά. Δεν θα τους κάνουμε τη χάρη! … Δεν θέλγομαι από θεωρίες συνομωσίας. Ούτε φαντάζεσαι ωστόσο τι πακτωλούς χρημάτων δίνει το Κατάρ, το πλουσιότερο κράτος του κόσμου, για να διαβρώσει τη Δύση. Το Ισραήλ είναι καρφί στο μάτι του ισλαμοφασισμού. Έπονται οι φιλελεύθερες δημοκρατίες όπου γης. Θα καταρρεύσουν ίσως εκ των έσω, όταν οι ίδιοι οι πολίτες τους δεν θα έχουν ηθικό σθένος να τις υπερασπιστούν. Όταν θα ντρέπονται αβάσταχτα για το παρόν και για το παρελθόν τους. Θα νοιώθουν εαυτούς προνομιούχους, που πρέπει να αυτομαστιγωθούν μέχρι θανάτου για να εξιλεωθούν. Έχεις διαβάσει την “Υποταγή” του Μισέλ Ουελμπέκ; Προφητεύει με ανατριχιαστική ακρίβεια πώς η Γαλλία -πρώτα η Σορβόνη κι έπειτα τα Ηλύσια Πεδία- αλώνεται από το ιμπεριαλιστικό Ισλάμ…»
«Ακόμα κι έτσι να συμβαίνει, το Ισραήλ έχει πέσει σούμπητο στην παγίδα. Φαντάζει ο πιο κακός της ιστορίας.» «Το πυρ πρέπει να καταπαύσει σήμερα! Μα έλα που εάν συμφωνήσει ανακωχή, ο Νετανιάχου θα υπογράψει το πολιτικό του τέλος. Μόνο με το μαχαίρι στο λαιμό θα το κάνει…» «Κι εσείς, οι προοδευτικοί πολίτες, πώς αντιδράτε;» «Χάνουμε διαρκώς έδαφος μέσα στην ίδια μας τη χώρα. Οι υπερορθόδοξοι Εβραίοι, οι πιγκουίνοι με τα μπουκλάκια, η πιο σκοταδιστική μερίδα της κοινωνίας μας, πολλαπλασιάζονται με τρομακτική ταχύτητα. Κοντεύουν το 20% του πληθυσμού. Δέκα παιδιά κάνουν ο καθένας. Οι άνδρες τους δεν δουλεύουν καν, μελετούν τις γραφές, ζουν σε βάρος των γυναικών τους και του κράτους. Δεν πηγαίνουν ούτε φαντάροι, η κυβέρνηση φοβάται να τους επιστρατεύσει, έχουν γαρ μεγάλη πολιτική δύναμη. Ό,τι έδινε κάποτε στο Ισραήλ τον καινοτόμο χαρακτήρα του φυλλοροεί, σπρώχνεται στο περιθώριο. Εδώ και έναν χρόνο βγαίνουμε τακτικά, μαχητικά στους δρόμους για τη δημοκρατία, τους θεσμούς. Έχεις να μας προτείνεις κάτι δραστικότερο;»
Έχω ταξιδέψει κάμποσο στη ζωή μου. Η Ιερουσαλήμ με γοητεύει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη πόλη. Είναι τα σπίτια της, τα φτιαγμένα από την πανέμορφη ντόπια πέτρα. Τα πάρκα, οι λεωφόροι και τα καλντερίμια. Το κέντρο, που θυμίζει Θεσσαλονίκη στα καλύτερα της, με τις υπαίθριες αγορές και τα λαϊκά εστιατόρια όπου σερβίρεται ούζο και ανατολίτικοι μεζέδες. Τα ιερότερα μνημεία και των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών, το ένα πλάι σχεδόν στο άλλο. Μέσα στον ναό του Πανάγιου Τάφου, μια πομπή καθολικών καλόγερων ανεβαίνει τα σκαλιά του Γολγοθά ψέλνοντας μελωδικότατα σαν να κάνει καντάδα. Τους ακολουθεί ένας μεσήλικας με μακριά μαλλιά και γένεια και λευκό χιτώνα. «Εάν έρθεις στα Ιεροσόλυμα αλαφροϊσκιωτος, συχνά αποτρελαίνεσαι – πιστεύεις ότι είσαι ο Χριστός…» μού εξηγεί ο Ντορ Γκλυκ, ο καινούργιος μου φίλος, βραβευμένος ντοκυμαντερίστας. Στο Τείχος των Δακρύων, στον ομφαλό του Ισραήλ, θα γίνει η τελετή ορκωμοσίας των καινούργιων αλεξιπτωτιστών. Καμιά εκατοστή αγόρια, έφηβα σχεδόν, με τους γονείς, τα κορίτσια και τα τουφέκια τους ανυπομονούν να πάρουν την πουλάδα. Σηκώνοντας τα μάτια, αντικρύζεις τον χρυσό τρούλο του τεμένους Αλ Ακσά, στο οποίο τηλεμεταφέρθηκε θαυματουργά ο Μωάμεθ από την Μέκκα.
Μοναδικό χαρμάνι η Ιερουσαλήμ πίστης και αμαρτίας. Στα ιστορικά ξενοδοχεία της, το “American Colony”, το “Ambassador” σύχναζαν πάντοτε κατάσκοποι. Λινά κοστούμια, μεταξωτά φορέματα, κραγιοναρισμένα τσιγάρα, ντράι μαρτίνι, ερωτικά σμιξίματα – μες στη βιασύνη δεν ξεστρώνεις καν το κρεββάτι…
Στο εντευκτήριο της Ελληνικής Κοινότητας Ιεροσολύμων. Στη «Λέσχη» από την οποίαν εμπνεύστηκε ο Στρατής Τσίρκας το πρώτο μέρος της περίφημης τριλογίας του. Με υποδέχονται ο κύριος Αναστάσης Δαμιανός, τρίτη γενιά Ιεροσολυμίτης, θαλερότατος με το ναυτικό κασκέτο και τη μαγκούρα του. Ο Αρχιεπίσκοπος Γεράσων Θεοφάνης, που είπε την αλήθεια ντρέτα και σταράτα για το πώς ανάβει το Άγιο Φως. Η μοναχή Δανιηλία – η οποία φροντίζει με τσαμπουκά αλλά και με μπρίο το κτήμα εκατό στρεμμάτων του Πατριαρχείου μας στη Μικρή Γαλιλαία- και κυκλοφορεί με κόκκινο ηλεκτροκίνητο σκούτερ. Αλλά και η Λέα, νέα κοπέλα, που έχει μεταναστεύσει από έρωτα και μεγαλώνει τα τρία της παιδιά στην Ιερουσαλήμ. Τα πάντα εκεί, από τις φωτογραφίες της Σοφίας Βέμπο και των Ελλήνων πολεμιστών στη Μέση Ανατολή κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο μέχρι την άρπα στην οποία μια Αμερικάνα κυρία παίζει τη «Γερακίνα», τα πάντα μες στη «Λέσχη» είναι μυθιστορηματικά.
Η αρχαιότητα εισχωρεί στο σήμερα, η ζώσα Ιστορία εμπνέει σιγουριά. «Γιατί να φοβηθούμε;» χαμογελάει ο κύριος Αναστάσης. «Πάντα όλοι εδώ αλληλοσφάζονταν. Και πάντα η πόλη άντεχε…»
Μου συστήνουν τον Φαντί Αλ Χίντμι, πρώην υπουργό Ιερουσαλήμ της Παλαιστινιακής Αρχής. Κομψός, ευπροσήγορος, σπουδαγμένος στην Αγγλία. «Πώς τα βλέπετε;» τον ρωτάω. «Για πρώτη φορά η διεθνής κοινή γνώμη στέκεται στο πλευρό μας. Συμπαραστέκεται στον δίκαιο αγώνα μας!» «Θρηνείτε ήδη τριανταπέντε; σαράντα; χιλιάδες νεκρούς…» «Καθένας τους είναι ήρωας. Η ελευθερία -ως Έλληνας σίγουρα το γνωρίζετε- ποτίζεται με αίμα…» Ο νους μου πάει από τη Γάζα στο Μεσολόγγι. Υπάρχει όμως και η Τριπολιτσά. Όταν ο Κολοκοτρώνης την απελευθέρωσε με φωτιά και με τσεκούρι, οι ξένοι παρατηρητές τον κατηγόρησαν για εθνοκάθαρση.
Θα έρθει ποτέ εδώ η ειρήνη; Θα μάθουν οι μεν και οι δε να συμβιώνουν; Εάν εξαιρέσεις τους τυφλούς από φανατισμό, όλοι παραδέχονται ότι προϋπόθεση αποτελεί η δημιουργία δύο κρατών. Να αποκτήσουν οι Παλαιστίνιοι τη δική τους πατρίδα. Να αναγνωρίσουν όμως και να σεβαστούν το κράτος του Ισραήλ. Πώς θα επιτευχθεί το φιλικό διαζύγιο που ονειρευόταν ο Άμος Οζ όταν έχουν χαθεί τόσες ζωές; Με πιάνει το κεφάλι μου. Πιο πιθανό είναι να λύσει ένας πίθηκος τον κύβο του Ρούμπικ παρά οι μεσολαβητές και οι διπλωμάτες το Μεσανατολικό.
«Ιερουσαλήμ, ακυβέρνητη πολιτεία…» Το «ακυβέρνητη» του Σεφέρη σημαίνει πιθανόν μη κυβερνήσιμη. Η πόλη, η χώρα που κανείς ποτέ δεν θα μπορέσει να την κουμαντάρει.
Τις νύχτες, αλεπούδες βολτάρουν στα περιβόλια, ξεστρατίζουν και στα πάρκα. Έχει μιλήσει για αυτές ο Προφήτης Ζαχαρίας: «όταν δώδεκα αλεπούδες φτάσουν στο Όρος, τότε ο Ναός του Σολομώντα θα ξαναχτιστεί…» Το αεράκι θροϊζει στις ελιές. Άλλοτε σε δροσίζει. Άλλοτε σε ανατριχιάζει.-“.
