1) Γεώργιος Φραντζῆς (Σφραντζῆς), Chronicon Maius, 365-379:
… καί τοιαύτην ἐλογίζετο μηχανήν, ἵνα μέρος τοῦ στόλου εἰσφέρῃ ἔσω τοῦ λιμένος. καί ἦν ὁ λόγος εὐθύς καί τό ἔργον, καί ἐκ τοῦ ὄπισθεν μέρους τοῦ Γαλατᾶ διά τοῦ λόφου ὁδόν εὐθεῖαν ᾠκονόμησεν ἕως τοῦ λιμένος ἐρχομένην, καί σανίσι καί ξύλοις πᾶσαν κατέστρωσεν, ἅς ἤλειψε σανίδας μετά στέατος βοῶν καί κριῶν· καί ὄργανα πολύτροπα ἕτερα ποιήσας καί μηχανάς, τάς τριήρεις καί διήρεις ἐν εὐκολίᾳ ἄνωθεν ἐν τῷ λόφῳ σύρας ἔσω ἐν τῷ λιμένι καταβιβάσας ἔφερεν αὐτάς. καί ἦν τό ἔργον θαυμαστόν καί ναυμαχίας στρατήγημα ἄριστον. ἐγώ δέ λογίζομαι, τόν Καίσαρα Αὔγουστον ἐμιμήσατο, ὅταν μετά τοῦ Ἀντωνίου καί Κλεοπάτρας ἐμάχετο, ὅς διά τόν σάλον τῆς θαλάσσης καί τούς ἐναντίους ἀνέμους οὐκ ἐδυνήθη περιοδεῦσαι κύκλωθεν τῆς νήσου τοῦ Πέλοπος, καί ἐλθών διά τοῦ Ἰσθμοῦ τάς νῆας σύρας ἔτι προς ἑώαν τῆς Ἑλλάδος θαλάσσης ταχέως ἐν τῇ Ἀσίᾳ ὁδεύει, ἤ καί τόν Νικητᾶν πατρίκιον, ὅταν καί αὐτός ἐκ τῆς Ἑλλαδικῆς θαλάσσης τάς τριήρεις ἐν τῇ δυτικῇ περάσας τούς Κρῆτας ἐν τῇ Μοθώνῃ καί Πύλῳ ἐτροπώσατο.
Και τότε σκέφθηκε ένα πολεμικό τέχνασμα, για να μεταφέρει μέρος του στόλου του μέσα στο λιμάνι. Και η σκέψη αυτή έγινε αμέσως πράξη. Από το πίσω μέρος του Γαλατά, επάνω από το λόφο μέχρι το λιμάνι άνοιξε έναν ίσιο δρόμο και τον έστρωσε με σανίδια και ξύλα, που τα άλειψε με λίπος από βόδια και κριάρια. Έφτιαξε επίσης και διάφορα άλλα όργανα και μηχανές, έσυρε τις τριήρεις και τις διήρεις με ευκολία, επάνω από το λόφο και τις κατέβασε μέσα στο λιμάνι. Το έργο ήταν αξιοθαύμαστο και άριστο ναυτικό τέχνασμα. Εγώ νομίζω ότι μιμήθηκε τον Αύγουστο Καίσαρα, κατά τον πόλεμό του με τον Αντώνιο και την Κλεοπάτρα. Εκείνος, επειδή εξ αιτίας της θαλασσοταραχής και των αντιθέτων ανέμων δεν μπορούσε να περιπλεύσει την Πελοπόννησο, έσυρε τα πλοία του από τον Ισθμό στην ανατολική θάλασσα της Ελλάδος και τράβηξε γρήγορα για την Ασία. Ή ακόμη μιμήθηκε τον πατρίκιο Νικήτα που κι αυτός από την ανατολική θάλασσα της Ελλάδος πέρασε στη δυτική τα πλοία του και κατέστρεψε το στόλο των Κρητών που βρισκόταν στη Μεθώνη και την Πύλο.
2) Nicolo Barbaro, Giornale del assedio di Constantinopoli, έκδοση E. Cornet Βιέννη 1856 σελ. 141-143:
… σκαρφίστηκε νά περάσει τό στόλο του μέσα στό λιμάνι τῆς πόλης. Ἔχοντάς τον λοιπόν ἀγκυροβολημένο στίς Κολόνες πού ἦταν δύο μίλια μακριά, κατεβάζει ὅλα τά πληρώματα στήν ξηρά καί δίνει διαταγή νά ἰσοπεδώσουν ὅλο τό βουνό πού εἶναι πάνω ἀπό τήν πόλη τοῦ Πέραν, ἀρχίζοντας ἀπό τήν ἀκτή, δηλαδή ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, στίς Κολόνες ὅπου ἦταν ὁ στόλος, μέχρι μέσα στό λιμάνι τῆς Κωνσταντινούπολης, πού εἶναι τρία μίλια. … πέρασαν μέσα στό Μανδράκι τοῦ Γαλατᾶ.
Το μήκος του ∆ιόλκου που κατασκεύασε ο Μωάμεθ έφτανε τα 2.000 μέτρα περίπου. Άρχιζε από τη μια πλευρά της θάλασσας, σε υψόμετρο Η1 = ± 0,00 μ. εκτός των τειχών του Γαλατά, στο ∆ιπλοκιόνιο, νοτιανατολικά της Κωνσταντινουπόλεως, και κατέληγε στον Κεράτιο κόλπο, συγκεκριμένα στην περιοχή των Ψυχρών Υδάτων (Πηγές ή Κρηνίδες), απέναντι από το Κοσμίδιο, το οποίο βρισκόταν έξω από το βορειότερο σημείο των τειχών της Κωνσταντινούπολης. Το έδαφος στο οποίο κατασκευάσθηκε, δεν ήταν επίπεδο αλλά είχε εδαφικές εξάρσεις με το μεγαλύτερο ύψος να κυμαίνεται γύρω στα H2 = 70,0 μ., ενώ συγχρόνως έφερε και χαραδρώσεις. Αυτές, κατά πάσα πιθανότητα, γεφυρώθηκαν με ξύλινες γέφυρες πάνω στις οποίες κατασκευάσθηκε ο δίολκος, ή το έδαφος διαμορφώθηκε κατάλληλα και στη συνέχεια κατασκευάσθηκε σταθερό κατά- στρωμα από ξύλα, τα οποία αλείφτηκαν με λιπαντικά έλαια. Κατά τον Μπάρμπαρο, οι χαραδρώσεις επιχώθησαν και πάνω στα επιχώματα κατασκευάσθηκε ο δίολκος.
Τα τουρκικά πλοία, τα οποία πέρασαν πάνω από τον δίολκο στον Κεράτιο κόλπο, δεν διαδραμάτισαν ουσιαστικό ρόλο στην πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως. Απέ- φευγαν να επιτίθενται στα ελληνικά πλοία που φύλασαν τον Κεράτιο κόλπο. Ούτε μπό- ρεσαν να συνεργαστούν με τα τουρκικά πλοία τα οποία βρίσκονταν εκτός της αλυσίδας. Οι Βυζαντινοί είχαν μικρά πολυβόλα και κρατούσαν τα τούρκικα πλοία μακριά. Ο Κεράτιος κόλπος προστατευόταν από 15 συνολικά πλοία, 3 της Βενετίας, 3 της Γένοβας και τα υπόλοιπα ήσαν βυζαντινά.
Στην αναφορά του Κριτόβουλου υπάρχει και μνεία της διορυχής της χερσονήσου του Άθω από τον Ξέρξη, ενώ το ίδιο ισχύει και για τον Φραντζή.
Αναφέρονται δύο περιπτώσεις χρήσεως του ∆ιόλκου στον Ισθμό της Κορίνθου κατά το παρελθόν. Το 31/30 π.Χ. η μεταφορά του στόλου του Οκταβίου πάνω στον ∆ίολκο από τον Κορινθιακό Κόλπο στον Σαρωνικό, με σκοπό την καταδίωξη του στόλου του Μάρκου Αντωνίου. Μετά από 9 αιώνες, ο ναύαρχος Νικήτας Ωορύφας, μετακίνησε το στόλο, πάνω στον ∆ίολκο και κυνήγησε τους Κρήτες οι οποίοι βρίσκονταν στη Μεθώνη και την Πύλο.
Από τον Γεώργιο Φραντζή προκύπτει ότι έγινε χρήση λιπαντικού ελαίου για τον περιορισμό της τριβής κυλίσεως. Επίσης ότι έφτιαξε όργανα πολύτροπα και μηχανές μέσω των οποίων έγινε η κύλιση – μεταφορά των πλοίων. Αυτή έγινε γρήγορα και εύκολα μέσα σε μια νύχτα.
3) Η επόμενη αναφορά έρχεται από τον 15ο μ.Χ. αιώνα και συγκεκριμένα το 1493 μ.Χ.:
Ο Κρητικός Νικόλαος Σόρβολος,(1400-περίπου 1465 μ.Χ.) γνωστός ως Καραβίτης, πέρασε μεγάλο στόλο από τον Αδίγη ποταμό στη λίμνη της Γάρδας (Garda). Τότε η Βενετία ήταν σε πόλεμο με τη Λομβαρδία (Μιλάνο).
Η απόσταση ήταν περίπου 200 μίλια ξηράς. Ο στόλος μεταφέρθηκε μέσα από την ξηρά, για τον ανεφοδιασμό και ενίσχυση της πόλεως Μπρέσκια (Brescia), η οποία πολιορκούνταν από τις δυνάμεις του δούκα του Μιλάνου Filippo Visconti.
Ο στόλος αποτελούταν από έξι μεγάλες γαλέρες και εικοσιπέντε μικρότερα πλοία (μπρίκια). Ο Καραβίτης έφερε τα πλοία μέσω του Αδίγη ποταμού στη Βερόνα και από κει στο Ροβερέτο (Rovereto) και μετά στη λίμνη. Τα πλοία τα κύλησε σε ξύλινους διαδρόμους, και τα τραβούσαν βόδια και άνθρωποι. Χρησιμοποίησε 2.000 ζώα για τη μεταφορά. Κάθε γαλέρα συρόταν από 120 ζεύγη. Η όλη επιχείρηση κράτησε 15 ημέρες και κόστισε 15.000 δουκάτα.
4) Τρωικός Πόλεμος:
Από το βιβλίο του Eberhard Zangger «The future of the past» λαμβάνουμε πολλές πληροφορίες ακόμη και για διόλκους. Στην Τροία βρέθηκε ένας διάδρομος χαραγμένος σε φυσικό βράχο, διαστάσεων 500 μ. μήκος και 30 μ. πλάτος, λίγο πιο ψηλά από τη στάθμη της θάλασσας. Είχε λαξευτεί στους βράχους για να αποτελεί ένα σύνδεσμο, μια δυνατότητα διελεύσεως από τη θάλασσα μέχρι τον λιμένα της Τροίας. Ο λιμένας της Τροίας δεν ήταν κατασκευασμένος στην ανοικτή θάλασσα, αλλά βρισκόταν μέσα στην ξηρά και συνδεόταν μέσω διόλκου με τη θάλασσα. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι οι τομές πάνω στους βράχους, που εχώριζαν το λιμάνι από την ανοικτή θάλασσα εξυπηρετούσαν τη μεταφορά πλοίων μέσω του διόλκου πάνω σ’ αυτούς. Η όλη κατασκευή ανάγεται στον 14ο αι. π.Χ.
Βιβλιογραφία: “Ο ΔΙΟΛΚΟΣ ΣΤΟΝ ΙΣΘΜΟ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ” Απόστολος Ε. Παπαφωτίου, Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π. Προλογίζει ο καθηγητής Ε.Μ.Π. Θεοδόσιος Π. Τάσιος.
Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου
Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.
