Σε έναν κόσμο που τρέχει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, η σημερινή επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου το 1973 δεν είναι απλώς μια ακόμα ημερομηνία στο καλεντάρι. Δεν είναι μια ψυχρή, ετήσια τελετουργία. Είναι μια διαρκής υπενθύμιση της αξίας της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας, αξίες που κατακτήθηκαν με αίμα και θυσίες.
Του Άκη Γκάτζιου
Για τους κατοίκους κάθε γωνιάς της Ελλάδας, η μνήμη αυτής της αντίστασης στη δικτατορία των συνταγματαρχών είναι ζωτικής σημασίας. Το Πολυτεχνείο δεν ήταν μόνο μια φοιτητική εξέγερση. Ήταν η κορυφή του παγόβουνου μιας λαϊκής απαίτησης για «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία», ενός συνθήματος που, αν και γεννήθηκε τότε, βρίσκει τραγική απήχηση στις σημερινές συνθήκες.
Το «Ψωμί» του 2025: Ακρίβεια και κοινωνική δικαιοσύνη
Το σύνθημα για «Ψωμί» σήμερα μεταφράζεται στην αγωνία για την ακρίβεια, την οικονομική κρίση και τη συρρίκνωση του εισοδήματος.
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει τη μάστιγα του υψηλού πληθωρισμού και την αβεβαιότητα των διεθνών αγορών. Η καθημερινότητα για τη μέση οικογένεια, είτε βρίσκεται στην Αθήνα είτε στα αγροτικά κέντρα της Πελοποννήσου, καθορίζεται από το κόστος των βασικών αγαθών και την αδυναμία πρόσβασης σε αξιοπρεπή στέγαση.
Η κοινωνική δικαιοσύνη, ένα κεντρικό αίτημα των εξεγερμένων, αμφισβητείται ξανά. Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών διευρύνεται, και η νεολαία, η οποία πρωτοστάτησε τότε, αντιμετωπίζει σήμερα το φάσμα της ανεργίας και της φυσικής ή επιστημονικής μετανάστευσης (brain drain).
Η «Παιδεία» υπό πίεση: Το μέλλον των νέων
Το αίτημα για «Παιδεία» δεν αφορούσε απλώς την αυτονομία του πανεπιστημιακού ασύλου. Αφορούσε το δικαίωμα στη γνώση, την κριτική σκέψη και τη δημιουργία ελεύθερων πολιτών. Σήμερα, η συζήτηση για την Παιδεία επικεντρώνεται στην αναγκαιότητα εκσυγχρονισμού, τη χρηματοδότηση των ιδρυμάτων και την ποιότητα της εκπαίδευσης.
Η σύγχρονη νεολαία ζητά ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα της δίνει τα εφόδια να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής, χωρίς να θυσιάζει την ανθρωπιστική της διάσταση. Η εκπαίδευση πρέπει να είναι το μέσο για την οικοδόμηση ενός πιο δίκαιου και ανθεκτικού μέλλοντος, όχι απλώς ένας μηχανισμός παραγωγής εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού.
Η «Ελευθερία» στον κόσμο: Γεωπολιτική ανησυχία
Ίσως το πιο διαχρονικό σύνθημα είναι αυτό της «Ελευθερίας». Τότε σήμαινε την πτώση της χούντας. Σήμερα, η έννοια της ελευθερίας αντιμετωπίζει νέες, πιο ύπουλες απειλές σε παγκόσμιο επίπεδο.
- Γεωπολιτικές εντάσεις: Οι πόλεμοι και οι συγκρούσεις σε γειτονικές περιοχές, η έξαρση του εθνικισμού και η αμφισβήτηση των δημοκρατικών θεσμών σε άλλα κράτη, μας υπενθυμίζουν πόσο εύθραυστη είναι η ειρήνη και η δημοκρατία.
- Ψηφιακή παρακολούθηση: Η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης, κατοχυρωμένες αρχές του Πολυτεχνείου, απειλούνται από τον πολλαπλασιασμό των fake news και την εντεινόμενη ψηφιακή παρακολούθηση, που θολώνουν τα όρια μεταξύ ασφάλειας και προσωπικών δεδομένων.
Η εξέγερση του 1973 είναι, επομένως, ένα πανανθρώπινο μάθημα: η δημοκρατία δεν είναι μια δεδομένη κατάσταση, αλλά ένας διαρκής αγώνας για επαγρύπνηση, κριτική σκέψη και πολιτική συμμετοχή.
Η ποιότητα της δημοκρατίας
Το Πολυτεχνείο μας καλεί να αναστοχαστούμε για την ποιότητα της δημοκρατίας μας. Καλούμαστε, ως πολίτες, να διεκδικήσουμε διαφάνεια, λογοδοσία και βιώσιμη ανάπτυξη, ειδικά σε περιφερειακό επίπεδο όπως η Πελοπόννησος, η οποία έχει τεράστιες δυνατότητες που πρέπει να αξιοποιηθούν με δίκαιο και περιβαλλοντικά υπεύθυνο τρόπο.
Η κληρονομιά του Πολυτεχνείου είναι ζωντανή όσο οι πολίτες συνεχίζουν να αμφισβητούν, να διεκδικούν και να συμμετέχουν. Γιατί η ελευθερία και η δημοκρατία δεν είναι μνημείο. Είναι η ίδια η ζωή μας.
