Η πόρτα κλείνει πίσω σου και ξαφνικά βρίσκεσαι σε έναν χώρο που δεν μοιάζει με κανέναν άλλον. Είναι αθόρυβος, αλλά φορτισμένος. Ήρεμος, αλλά έτοιμος να αναταραχθεί μέσα σε δευτερόλεπτα. Αυτό είναι το Emergency Response Coordination Centre (ERCC), εκεί όπου η Ευρώπη συντονίζει τη δράση της όταν οι κρίσεις χτυπούν.
Ο anagnostis.org βρέθηκε εκεί όπου το χάος μετατρέπεται σε στρατηγική: στο Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών (ERCC). Εδώ, στην καρδιά των Βρυξελλών, όπου οι οθόνες δεν σβήνουν ποτέ. Το ERCC δεν είναι απλώς ένα γραφείο, είναι το «War Room» της Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, το νευραλγικό κέντρο του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ που λειτουργεί ασταμάτητα: 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα. Ξεδιπλώθηκε μπροστά μας ένας κόσμος που λειτουργεί αδιάκοπα, συχνά μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, αλλά καθοριστικά για την ασφάλεια εκατομμυρίων ανθρώπων.
Η επίσκεψή μας στο Emergency Response Coordination Centre (ERCC) είχε ως ξεναγό τον Ζαχαρία Γιακουμή, Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής Προστασίας και Επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας (ECHO).
Καθώς περνούσαμε την πόρτα του κέντρου, ο ρυθμός ήταν άμεσος, σχεδόν ακαριαίος. Ο κ. Γιακουμής, με τη γνώση του έμπειρου χειριστή κρίσεων, μας καθοδήγησε μέσα στον χώρο: «Εδώ δεν υπάρχει ρεπό», μας είπε εμφατικά. «Όταν μια κρίση χτυπάει ένα κράτος – μέλος, όπως η Ελλάδα, εμείς πρέπει να είμαστε ήδη ένα βήμα μπροστά. Η ταχύτητα είναι η διαφορά μεταξύ της σωτηρίας και της καταστροφής».
Μπήκαμε στο επιχειρησιακό κέντρο, εκεί όπου τίποτα δεν αφήνεται στην τύχη
Από τα πρώτα κιόλας βήματα στο Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών, γίνεται σαφές πως πρόκειται για έναν χώρο που δεν υπάρχει απλώς για να λειτουργεί, αλλά για να προβλέπει. Μπροστά μας ανοίγονται πάνελ, χάρτες, οθόνες, εργαλεία που δείχνουν ότι εδώ η πληροφόρηση δεν είναι ποτέ στατική. Άνθρωποι κινούνται αθόρυβα. Άλλοι παρακολουθούν δεδομένα, άλλοι συντονίζουν ομάδες, άλλοι αξιολογούν συμβάντα που εξελίσσονται σε πραγματικό χρόνο. Μοιάζει με έναν ζωντανό οργανισμό που δεν κοιμάται ποτέ.
Ο Ζαχαρίας Γιακουμής μας ξενάγησε βήμα – βήμα στην καρδιά του ευρωπαϊκού μηχανισμού. Η παρουσίασή του δεν ήταν μια ψυχρή τεχνική ανάλυση. Ήταν ο τρόπος με τον οποίο κάποιος που γνωρίζει σε βάθος το σύστημα εξηγεί πώς μια ομάδα ανθρώπων μπορεί να κάνει την Ευρώπη να λειτουργεί με έναν κοινό παλμό όταν απαιτείται άμεση δράση.
Μιλώντας για τις δομές, τα εργαλεία και τις διαδικασίες που διαχειρίζεται το Emergency Response Coordination Centre (ERCC), έδωσε τον τόνο μιας δουλειάς που στηρίζεται όχι μόνο στην τεχνολογία αλλά και στην ανθρώπινη κρίση. Στην εμπειρία. Στην επιμονή.
Η περιήγηση δεν περιορίστηκε στα τεχνικά σημεία. Έδωσε την αίσθηση ότι πίσω από κάθε αριθμό, κάθε χάρτη και κάθε επιχειρησιακό σενάριο, υπάρχει μια ομάδα που προσπαθεί να δώσει λύσεις όταν οι συνθήκες απαιτούν αποφασιστικότητα.
Η κεντρική αίθουσα επιχειρήσεων είναι μια επίδειξη τεχνολογικής υπεροχής. Η τεράστια επιτοίχια διάταξη οθονών προβάλλει ταυτόχρονα όλες τις κρίσεις του πλανήτη. Παρακολουθούνται ζωντανά ρεπορτάζ, δίπλα σε αναλύσεις για την αύξηση της στάθμης της θάλασσας και τις καιρικές συνθήκες. Το Παγκόσμιο Σύστημα Συναγερμού και Συντονισμού Καταστροφών κυριαρχεί, δείχνοντας την επικινδυνότητα των τρεχουσών καταστροφών.
Η λεπτομέρεια που κεντρίζει το μάτι είναι η ακρίβεια στον χρόνο. Τα ρολόγια δείχνουν UTC – GMT, ώρα Βρυξελλών και άλλες ζώνες, όπως η ώρα Ελλάδας και η ώρα της Γάζας, επιβεβαιώνοντας ότι η διαχείριση της κρίσης είναι μια μάχη ενάντια στον χρόνο και τις ζώνες ώρας.
Στις επιμέρους θέσεις εργασίας, βλέπουμε τους αναλυτές να χειρίζονται πολλαπλές οθόνες και συσκευές τηλεφωνίας υψηλής προτεραιότητας. Όπως σχολίασε ο κ. Γιακουμής, «Το έργο μας είναι να μετατρέπουμε το χάος σε συντονισμό. Όταν βλέπετε εδώ τα δεδομένα, πρέπει να αποφασιστεί μέσα σε λεπτά πού θα σταλεί ένα αεροπλάνο ή μια ομάδα. Αυτή είναι η ευθύνη που φέρουν τα στελέχη του ERCC».
Ο χάρτης της Πελοποννήσου: Μια στιγμή όπου η περιοχή μας μπήκε στο τραπέζι του ERCC
Ανάμεσα στις εικόνες και τις παρουσιάσεις, ξεχώρισε ο χάρτης της Πελοποννήσου, ο οποίος απεικόνιζε πρόσφατες πυρκαγιές. Ήταν μια στιγμή που έφερε την Ελλάδα και ειδικά τη δική μας περιοχή στο επίκεντρο της συζήτησης. Όχι θεωρητικά, αλλά έμπρακτα. Η χαρτογράφηση των πυρκαγιών, θύμισε πόσο συχνά οι φυσικές καταστροφές αγγίζουν τις ζωές των ανθρώπων στην Πελοπόννησο και πόσο στενά παρακολουθείται η κατάσταση από τα ευρωπαϊκά επιχειρησιακά κέντρα.
Για τους ανθρώπους του ERCC, οι φωτιές αυτές δεν ήταν μια μακρινή πληροφορία. Ήταν ένα ζωντανό κομμάτι των δεδομένων που χρησιμοποιούνται για αξιολογήσεις και σχεδιασμό.
Η παρουσία του χάρτη δείχνει πόσο άμεσα συνδέεται η περιοχή μας με το ευρωπαϊκό σύστημα πολιτικής προστασίας.
Η σύνδεση του ERCC με την Ελλάδα έγινε απτή όταν ο Άκης Γκάτζιος καιο anagnostis.org που ήταν εκεί, ζήτησε τον χάρτη της Πελοποννήσου και, συγκεκριμένα, εικόνες από πρόσφατες πυρκαγιές στην περιοχή. Φανταστείτε, για παράδειγμα, την κρίση στον Φενεό Κορινθίας – μια πυρκαγιά σε ορεινή, δύσβατη περιοχή, που απείλησε δάση και οικισμούς.
Τη στιγμή που η Ελλάδα αιτείται βοήθεια, το ERCC κινητοποιείται ακαριαία:
- Εντοπισμός διαθέσιμων πυροσβεστικών μέσων.
- Ενεργοποιούνται αμέσως τα αεροσκάφη του rescEU (όπως τα Canadair), τα οποία, λόγω προληπτικής στάθμευσης, μπορεί να είναι ήδη στην Ελλάδα ή σε κοντινή χώρα.
- Το Κέντρο συντονίζει την αποστολή επίγειων δυνάμεων. Είδαμε στις οθόνες ότι ομάδες από διάφορα ευρωπαϊκά κράτη, με ειδίκευση σε δασικές πυρκαγιές, μπορούν να κατευθυνθούν προς τον Φενεό για να συνδράμουν τις τοπικές αρχές.
«Είναι πλέον ξεκάθαρο», τονίζουν τα στελέχη της υπηρεσίας. «Η κλιματική αλλαγή δεν είναι απειλή, είναι πραγματικότητα. Η Ελλάδα, μαζί με άλλες μεσογειακές χώρες, βιώνει ακραία φαινόμενα. Το ERCC πρέπει να είναι ο “μεγάλος αδελφός’”που συντονίζει τη βοήθεια».
RescEU και Copernicus: Τα δύο «όπλα» της αντιμετώπισης
Η αποτελεσματικότητα του ERCC οφείλεται σε δύο βασικούς πυλώνες που μας παρουσιάστηκαν λεπτομερώς:
Α. Το Στρατηγικό Απόθεμα rescEU:
Το rescEU είναι η «ασφάλεια» της Ευρώπης. Αποτελείται από μόνιμα αποθέματα κρίσιμων ικανοτήτων, πέρα από τους εθνικούς πόρους των κρατών – μελών. Περιλαμβάνει:
- Αμφίβια Πυροσβεστικά Αεροσκάφη (Canadair).
- Ελικόπτερα,
- Ιατρικό Υλικό (π.χ. για πανδημίες ή μαζικά ατυχήματα).
- Μονάδες Καθαρισμού Νερού (απαραίτητες μετά από μεγάλες πλημμύρες, όπως στη Θεσσαλία).
«Ο στόχος του rescEU είναι να μην περιμένουμε πλέον», εξήγησε ο κ. Γιακουμής. «Να μπορούμε να στέλνουμε βοήθεια – αεροπλάνα, ομάδες – άμεσα, πριν καν κορυφωθεί η καταστροφή. Το rescEU είναι η απάντησή μας στη γραφειοκρατία της έκτακτης ανάγκης». Η προληπτική ανάπτυξη αυτών των μέσων, συντονισμένη από το ERCC, εξασφαλίζει ότι η βοήθεια φτάνει όπου είναι απαραίτητη σε ώρες, όχι σε ημέρες.
Β. Το Δορυφορικό Σύστημα Copernicus:
Το Copernicus Emergency Management Service είναι το «μάτι» του ERCC από το διάστημα. Όταν ξεσπά μια κρίση, όπως οι πλημμύρες στη Θεσσαλία, το Copernicus ενεργοποιείται και παρέχει:
- Χαρτογράφηση Πλημμύρας / Πυρκαγιάς: Εικόνες υψηλής ανάλυσης για την ακριβή έκταση της καταστροφής.
- Αξιολόγηση Ζημιών: Εκτιμάται η ζημιά σε υποδομές και αγροτικές εκτάσεις, πληροφορία κρίσιμη για την εκταμίευση βοήθειας και από το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ.
Η Σημασία του Crisis Room και της φυσικής παρουσίας
Κατά την επίσκεψή μας οδηγηθήκαμε και στο crisis room, τον χώρο όπου λαμβάνονται οι τελικές αποφάσεις υψηλής έντασης. Το μεγάλο τραπέζι συνεδριάσεων, ο εξοπλισμός τηλεδιάσκεψης και οι τηλεφωνικές συσκευές αποκαλύπτουν έναν χώρο σχεδιασμένο για άμεση επικοινωνία με όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Είδαμε, επίσης, τον κ. Γιακουμή να χρησιμοποιεί μια μεγάλη, διαδραστική οθόνη για την παρουσίαση, επιβεβαιώνοντας ότι η τεχνολογία λειτουργεί ως εργαλείο στα χέρια των εξειδικευμένων ανθρώπων. Η συζήτηση με τον κ. Γιακουμή και τους συνεργάτες του, οι οποίοι φορούσαν γιλέκα με το λογότυπο «European Union Civil Protection», υπογράμμισε ότι πίσω από τους χάρτες και τα δεδομένα, βρίσκεται μια ομάδα επαγγελματιών που διαχειρίζεται την πίεση και την ευθύνη της ανθρώπινης ζωής.
Η αποστολή του anagnostis.org στο ERCC κατέδειξε ότι η Ευρωπαϊκή Πολιτική Προστασία είναι ένας μηχανισμός που ωριμάζει συνεχώς, απαντώντας δυναμικά στις προκλήσεις της κλιματικής κρίσης. Για τους κατοίκους της Πελοποννήσου και κάθε περιοχής που πλήττεται, το ERCC δεν είναι μια μακρινή γραφειοκρατία, αλλά μια απτή εγγύηση ότι η βοήθεια της Ευρώπης θα φτάσει γρήγορα και συντονισμένα.
Το ERCC δεν είναι ένα τυπικό ευρωπαϊκό κτήριο. Είναι ένας μηχανισμός που κινητοποιείται όταν οι άνθρωποι χρειάζονται άμεση βοήθεια.
Για την Ελλάδα και ειδικά για την Πελοπόννησο που έχει πληγεί επανειλημμένα από πυρκαγιές η παρουσίαση του χάρτη μέσα στο επιχειρησιακό κέντρο δείχνει ότι η περιοχή μας βρίσκεται μέσα στους επιχειρησιακούς φακούς της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Προστασίας.
Η επίσκεψη αυτή έδειξε πόσο οργανωμένος, ανθρώπινος και ταυτόχρονα υψηλής τεχνολογίας είναι ο ευρωπαϊκός μηχανισμός. Πόσο σημαντική είναι η συνεργασία. Και πόσο αναγκαίο είναι να γνωρίζουμε ότι πίσω από τις μεγάλες επιχειρήσεις που ακούμε στις ειδήσεις, υπάρχουν άνθρωποι που εργάζονται μεθοδικά και αθόρυβα για το κοινό καλό.
