Στην κορυφή του βουνού της Παπούρας (περίπου 500μ.), σε ένα σημείο όπου το βλέμμα αγκαλιάζει ολόκληρη την επαρχία Πεδιάδας, αναδύθηκε από το χώμα ένα μοναδικό Μνημείο.
του Κων/νου Τζιαμπάση*
Η γη αποκάλυψε όχι μόνο την πέτρα αλλά και τη μνήμη: μια κυκλική κατασκευή διαμέτρου πενήντα μέτρων, έργο υψηλής ακρίβειας της 3ης χιλιετίας π.Χ., που φανερώνει σοφία ανυπολόγιστη. Οι επάλληλοι λιθόκτιστοι δακτύλιοι, οι διάδρομοι και τα δωμάτια σχηματίζουν έναν λαβύρινθο από σιωπές. Έναν χώρο που γεννήθηκε για να συνδέει τον άνθρωπο με το θείο.
Η κορυφή του βουνού της Παπούρας δεν είναι τυχαία. Είναι επιλεγμένη για το βλέμμα της. Από εκεί, τα Λασιθιώτικα όρη (αρχαία Δίκτη) ανασαίνουν στον ορίζοντα, ο Γιούχτας στέκει ως ιερό φυλάκιο στα δυτικά, κι ο Κόφινας δεσπόζει στα νότια. Ένας τόπος που βλέπει τα πάντα και τον βλέπουν όλα.
Τα ευρήματα μιλούν για χρήση από την 3η χιλιετία, πριν ακόμη τα ανάκτορα, έως την παλαιοανακτορική περίοδο, γύρω στο 1800 π.Χ. Και πάλι, αιώνες αργότερα, στον 7ο αιώνα π.Χ., οι αρχαϊκές πόλεις και οι αρχαίοι οικισμοί – Λύκτος, Σμάρι, Αστρίτσι, Αφρατί, Αρκαλοχώρι – ξαναζωντάνεψαν τη μνήμη του. Στα πρανή του λόφου, αρχαία μονοπάτια, μινωικά κατάλοιπα, ένα λατρευτικό σπήλαιο: όλα ενωμένα σαν πλέγμα που θρέφει το Μνημείο.
Κι όμως, αυτός ο ζωντανός οργανισμός κινδυνεύει να σωπάσει. Η εγκατάσταση του και των δυο κεραιών στην κορυφή απειλεί να σβήσει την ανάσα του. Ο Δήμος Μινώα Πεδιάδος στέκεται φρουρός με πρωτοβουλία που ξεπέρασε τα στενά όρια της τοπικής αυτοδιοίκησης και έγινε η φωνή του ίδιου του μνημείου. Η κινητοποίηση πήρε το όνομα της Πρωτοβουλίας Save Papoura και αντήχησε ως κάλεσμα σε όλους (αρχαιολόγους, κατοίκους και πολίτες): το παρελθόν δεν παραδίδεται στη λήθη.
Η κοινωνία βρήκε στο βουνό της Παπούρας τον καθρέφτη της. Οι πολίτες ένιωσαν πως δεν υπερασπίζονται μόνο πέτρες, αλλά το ίδιο το νήμα που συνδέει γενιές και κόσμους. Ο αγώνας αυτός δείχνει πως ένα μνημείο δεν ανήκει μόνο στο χθες∙ ανήκει και στο αύριο.
Το Βουνό της Παπούρας συνεχίζει να στέκει, να κοιτά, να ψιθυρίζει. Κι εμείς, σήμερα, έχουμε το χρέος να ακούσουμε. Γιατί κάθε του λίθος είναι μνήμη, κάθε του κύκλος είναι όρκος, κάθε του σιωπή είναι φωνή.
*Ο Κων/νος Τζιαμπάσης είναι αρχαιολόγος
