Σε μια εμπεριστατωμένη και άκρως ενδιαφέρουσα ομιλία που καθήλωσε το κοινό, ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Ακαδημαϊκός και Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Προκόπης Παυλόπουλος, τίμησε τη μνήμη και το έργο του Ιωάννη Καποδίστρια. Η ομιλία, με τίτλο «Ιωάννης Καποδίστριας: Συνοπτικό δοκίμιο απόδοσης ιστορικής δικαιοσύνης», πραγματοποιήθηκε στο Ναύπλιο, στο πλαίσιο της 11ης Πανελλήνιας Επιστημονικής Εκδήλωσης του Ιδρύματος Καρδιαγγειακής Έρευνας και Επιμόρφωσης «ΚΑΡΔΙΑ», με θεματική τα «Νεότερα Δεδομένα στην Καρδιολογία 2025».
Στο ξενοδοχείο Αμαλία, ο κ. Παυλόπουλος σκιαγράφησε τη θρυλική πορεία του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας, αναδεικνύοντας όχι μόνο τον πολιτικό και διπλωμάτη διεθνούς εμβέλειας, αλλά και τον ακούραστο εργάτη της δημιουργίας κράτους μέσα στο χάος του μετεπαναστατικού τοπίου.
Η πρώιμη πολιτική πορεία: Από την Κέρκυρα στην κορυφή
Ο κ. Παυλόπουλος ξεκίνησε την αναδρομή του από την πρώτη ανάμειξη του Καποδίστρια στην πολιτική, στην Ιόνιο Πολιτεία. Το 1801, κλήθηκε να αποκαταστήσει την τάξη στην Κεφαλονιά, ενώ το 1803 ανέλαβε Γραμματέας του Κράτους στο Τμήμα Εξωτερικών Υποθέσεων.
Η συμβολή του στη σύνταξη του Συντάγματος της Ιονίου Πολιτείας και η υπεράσπιση φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων, ακόμη και ενάντια στη Ρωσική Αυλή, ανέδειξαν από νωρίς την πολιτική του οξύνοια και την ανιδιοτέλειά του.
Η μάχη της Λευκάδας: Στρατιωτικός και ενοποιητής
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στα γεγονότα της Λευκάδας το 1807, όπου ο Καποδίστριας, ως Έκτακτος Στρατιωτικός Διοικητής, επέδειξε εξαιρετικές στρατιωτικές και οργανωτικές ικανότητες. Αντιμετωπίζοντας την απειλή του Αλή Πασά, οργάνωσε την άμυνα του νησιού από στεριά και θάλασσα, εμπνέοντας τους κατοίκους και τους οπλαρχηγούς.
Η ιστορική σύναξη των οπλαρχηγών, μεταξύ των οποίων ο Αντώνης Κατσαντώνης, ο Κίτσος Μπότσαρης και ο Λάμπρος Τζαβέλας, στην παραλία του «Μαγεμένου» στη Νικιάνα, αποτέλεσε, σύμφωνα με τον κ. Παυλόπουλο, έναν οιωνό της Επανάστασης του 1821. Εκεί λέγεται πως ο Καποδίστριας γνώρισε και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ενώ η πρόποσή του «Ελπίζω η Πατρίς να σας καλέσει συντόμως δια σκοπόν πολύ υψηλότερον» προμήνυε τον εθνικό ξεσηκωμό.
Η Ρωσική περίοδος: Από τη Γενεύη στο συνέδριο της Βιέννης
Η ομιλία ανέδειξε τη λαμπρή διπλωματική σταδιοδρομία του Καποδίστρια στη Ρωσική Αυλή, όπου ανέλαβε το 1808. Η συμβολή του στη θέσπιση του Ελβετικού Συντάγματος, οι διπλωματικοί του ελιγμοί στην Ελβετία και η συμμετοχή του στο Συνέδριο της Βιέννης το 1814, όπου επηρέασε αποφασιστικά τον Τσάρο Αλέξανδρο, υπογραμμίζουν την διεθνή του αναγνώριση.
Ο κ. Παυλόπουλος τόνισε πως η τελική πράξη του Συνεδρίου της Βιέννης ήταν εν πολλοίς δημιούργημα του Καποδίστρια. Ιδιαίτερη επιτυχία αποτέλεσε η σύναψη της Συνθήκης των Παρισίων το 1815, με την οποία εξασφάλισε την ακεραιότητα της Γαλλίας και τη συνταγματική δημοκρατική διακυβέρνηση των Επτανήσων. Η απώλεια της αυτοκρατορικής εύνοιας το 1821, λόγω των διαφωνιών του με τον Τσάρο για το Ανατολικό Ζήτημα και την Ελληνική Επανάσταση, οδήγησε στην παραίτησή του και την εγκατάστασή του στη Γενεύη, όπου αφοσιώθηκε στην υποστήριξη του ελληνικού αγώνα.
Η επιστροφή στην Ελλάδα: Έκτακτες εξουσίες για τη σωτηρία
Ο κ. Παυλόπουλος αναφέρθηκε στην άφιξη του Καποδίστρια στο Ναύπλιο τον Ιανουάριο του 1828 και την ανάληψη των καθηκόντων του στην Αίγινα. Περιέγραψε γλαφυρά την τραγική κατάσταση που παρέλαβε: «Ζήτω ο Κυβερνήτης, εφώναζαν γυναίκες αναμαλιασμένες, άνδρες με λαβωματιές πολέμου, ορφανά γδυτά, κατεβασμένα από σπηλιές. Δεν ήταν το συναπάντημά μου φωνή χαράς, αλλά θρήνος».
Απέναντι σε αυτή τη δραματική πραγματικότητα, ο Καποδίστριας κρίθηκε αναγκασμένος να αναλάβει έκτακτες εξουσίες, αναστέλλοντας προσωρινά την εφαρμογή του Συντάγματος της Τροιζήνας του 1827. Η απόφαση αυτή, που εγκρίθηκε ομόφωνα από τη Βουλή, αποδεικνύει, σύμφωνα με τον κ. Παυλόπουλο, ότι ο Καποδίστριας δεν έδρασε αυταρχικά, αλλά με γνώμονα τη «σωτηρία της Πατρίδος». Η νομοθετική εξουσία περιήλθε στον Κυβερνήτη, με τη συνδρομή του «Πανελληνίου», ενός συμβουλευτικού οργάνου.
Το τεράστιο έργο και η διπλωματική μάχη για τα σύνορα
Στη συνέχεια, ο κ. Παυλόπουλος παρουσίασε ένα συνοπτικό απολογισμό του τεράστιου έργου του Καποδίστρια στο εσωτερικό της Ελλάδας. Από την αντιμετώπιση της πειρατείας και τη διάλυση του στρατού, μέχρι τη δημιουργία δικαστηρίων, την ίδρυση της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων και του Εθνικού Νομισματοκοπείου με την καθιέρωση του Φοίνικα. Η μέριμνά του για την παιδεία, με την ανέγερση σχολείων και την ίδρυση της Εκκλησιαστικής Σχολής στον Πόρο, καθώς και η πρωτοβουλία του για την ανοικοδόμηση ελληνικών πόλεων όπως το Ναύπλιο και το Άργος, αναδεικνύουν το οραματικό του πνεύμα.
Ιδιαίτερη μνεία έγινε στη διπλωματική μάχη του Καποδίστρια για τον καθορισμό των ορίων του Νεότερου Ελληνικού Κράτους. Με εμπιστευτικό υπόμνημα προς τους πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων στη Συνδιάσκεψη του Πόρου το 1828, πρότεινε όρια που βασίζονταν στην «αρχή της αυτοδιάθεσης» και προσέθεταν περιοχές απαραίτητες για την ασφάλεια του Κράτους, όπως η Εύβοια και η Κρήτη. «Της Κρήτης η παρά των Ελλήνων κατοχή απαραίτητος φαίνεται προς ασφάλειαν και του Αιγαίου και της Πελοποννήσου», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Καποδίστριας.
Επίλογος: Ένας δείκτης πορείας
Ο κ. Παυλόπουλος έκλεισε την ομιλία του τονίζοντας ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας αφιέρωσε τη ζωή του στον ιερό σκοπό της δημιουργίας σύγχρονου Ελληνικού Κράτους. Η δολοφονία του, μόλις τριάμισι χρόνια μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, έβαλε ένα θλιβερό τέλος στο μεγαλόπνοο έργο του. Εάν είχε ολοκληρώσει τη θητεία του, η Ελλάδα πιθανότατα θα είχε εμπεδώσει μια δημοκρατική διακυβέρνηση, εναρμονισμένη με τη βούληση του λαού.
«Η μνήμη του Ιωάννη Καποδίστρια, ιδίως κατά τη σημερινή πολλαπλώς κρίσιμη συγκυρία, δεν ανήκει μόνο στην Ιστορία. Αποτελεί, για όλους μας, δείκτη πορείας προκειμένου να αντιληφθούμε, καθένας στο μέτρο που του αναλογεί, τι πρέπει να πράττουμε κατ’ εξοχήν σε κρίσιμες περιόδους ώστε να ανταποκρινόμαστε, κατά τα προτάγματα της Ιστορίας μας, στο χρέος μας ως Ελλήνων, τεταγμένων άνευ όρων στην υπεράσπιση της Πατρίδας και στην διασφάλιση του μέλλοντός της, άρα και στην διασφάλιση του μέλλοντος του Έθνους των Ελλήνων», κατέληξε ο κ. Παυλόπουλος, προσδίδοντας στην ομιλία του ένα διαχρονικό μήνυμα εθνικής ευθύνης.
