Ήταν το 1995, όταν ψηφιζόταν ο περιβόητος Νόμος Βενιζέλου (Ν. 2328/1995), που υποτίθεται θα έβαζε τάξη στο άναρχο τοπίο της κρατικής διαφήμισης. Με τη ρύθμιση 70-30, η Πολιτεία αναλάμβανε να διαθέτει το 70% της διαφημιστικής πίτας στα ΜΜΕ της Αθήνας και το 30% στα Μέσα της επαρχίας. Στόχος; Η ενίσχυση της πλουραλιστικής ενημέρωσης σε όλη την επικράτεια.
του Άκη Γκάτζιου
Σήμερα, τριάντα χρόνια μετά, το «70-30» παραμένει μια μισοσβησμένη γραμμή σε νομοθετικά κιτάπια. Στην πράξη, η κατανομή είναι ένα ξεδιάντροπο 100-0. Όλη η διαφημιστική δαπάνη ρέει προς τα γνωστά Αθηναϊκά «μαγαζιά», τους μεγαλοεκδότες, τους opinion shapers της πρωτεύουσας, με αντάλλαγμα, βεβαίως, την διατήρηση των καλών σχέσεων.
Η λίστα των «ευνοούμενων» μέσων ενημέρωσης
Δεν χρειάζεται να είσαι δημοσιογράφος για να αντιληφθείς ότι η κρατική διαφήμιση στη χώρα μας λειτουργεί όχι ως εργαλείο ενίσχυσης της ενημέρωσης, αλλά ως παρασκηνιακό κονδύλι επιβίωσης συγκεκριμένων συμφερόντων. Οι επιλογές είναι στοχευμένες. Η λίστα των «ευνοούμενων» μέσων σχεδόν ποτέ δεν αλλάζει, ενώ τα περιφερειακά ΜΜΕ -που παλεύουν με νύχια και με δόντια να κρατήσουν ζωντανό τον τοπικό παλμό- απλώς αγνοούνται.
Το αποτέλεσμα; Η τοπική ενημέρωση φθίνει. Εφημερίδες κλείνουν, ιστοσελίδες της Περιφέρειας φυτοζωούν. Ό,τι δεν ελέγχεται από το κέντρο, δεν επιδοτείται, δεν προβάλλεται, δεν επιβιώνει.
Από 200 εφημερίδες… στις μισές – Και λιγότερες
Το 2010, στην αρχή της μεγάλης οικονομικής κρίσης, στην ελληνική Επικράτεια λειτουργούσαν πάνω από 200 εβδομαδιαίες περιφερειακές εφημερίδες. Μέσα σε λίγα χρόνια, ο αριθμός αυτός συρρικνώθηκε δραματικά. Κάποιες άντεξαν, άλλες όχι. Η επιβίωση δεν κρίθηκε από την ποιότητα, ούτε από τη δημοσιογραφική επάρκεια, αλλά από το αν κάποιος “έβλεπε” λεφτά από διαφημίσεις κρατικών φορέων ή όχι.
Η κρατική διαφήμιση έγινε εργαλείο επιλεκτικής στήριξης. Και μάλιστα, με πλήρη ασυδοσία. Χωρίς διαφάνεια, χωρίς αξιοκρατία, χωρίς ελέγχους.
Η παράπλευρη απώλεια: Η έννοια της δημοσιογραφίας
Στο μεταξύ, με την Περιφέρεια να στενάζει, εμφανίστηκε και ένα άλλο φαινόμενο: η ανεξέλεγκτη άνθιση ιστοσελίδων και «εκδόσεων» από ανθρώπους που ουδεμία σχέση έχουν με τη δημοσιογραφία. Επειδή –στην Ελλάδα του «ό,τι δηλώσεις είσαι»– αρκεί να ανοίξεις μια σελίδα στο Facebook και να ανεβάσεις μια ανακοίνωση για να αυτοβαφτιστείς «δημοσιογράφος».
Το αποτέλεσμα είναι διπλό: από τη μία, τα αληθινά Μέσα Ενημέρωσης στενάζουν, και από την άλλη, ο δημόσιος λόγος κατακλύζεται από «λαθρόβιες» φωνές, πρόθυμες να εξυπηρετήσουν οποιοδήποτε συμφέρον για λίγα κλικ ή ένα χαρτζιλίκι.
Όταν η Περιφέρεια ζητά απλώς δικαιοσύνη – Όχι ελεημοσύνη
Η δημοσιογραφία στην Περιφέρεια δεν ζητά χάρες. Ζητά ισονομία, αξιοκρατία και διαφάνεια. Το άρθρο 70-30 δεν είναι φιλανθρωπία – είναι ελάχιστη ένδειξη ισότιμης αντιμετώπισης ενός θεμελιώδους δημοκρατικού αγαθού: της ενημέρωσης.
Αν η Πολιτεία θέλει πράγματι να ενισχύσει τη δημοκρατία, ας ξεκινήσει από τα αυτονόητα:
- Την ορθή κατανομή της διαφήμισης.
- Την αυστηρή αξιολόγηση των ΜΜΕ με κριτήρια ποιότητας και διαφάνειας.
- Την προστασία της πραγματικής δημοσιογραφίας από τους ευκαιριακούς “μαϊντανούς” της ενημέρωσης.
Να ξαναποκτήσει νόημα η έννοια του Τύπου στην Ελλάδα
Ο δημοσιογραφικός κόσμος της Περιφέρειας δεν είναι απλώς παρών – είναι η φωνή της κοινωνίας μακριά από τα Υπουργικά γραφεία και τα κανάλια της Αθήνας. Αν η πολιτεία συνεχίσει να στρέφει την πλάτη της, τότε δεν στραγγαλίζει μόνο τον Τύπο. Στραγγαλίζει τη Δημοκρατία.
