19 Απριλίου 1882. Σήμερα συμπληρώνονται 143 χρόνια από την ίδρυση της εταιρείας Σιδηροδρόμων Πειραιώς – Αθηνών – Πελοποννήσου (ΣΠΑΠ) που διαχειριζόταν τη μετρικού εύρους σιδηροδρομική γραμμή που συνέδεε τον Πειραιά με την Αθήνα και όλη την Πελοπόννησο.
Η έλευση του τρένου έμελλε να αλλάξει για πάντα τον χάρτη της Πελοποννήσου. Ένα τεράστιο έργο υποδομής που συνέδεσε πόλεις, χωριά, ανθρώπους και πολιτισμούς, σηματοδοτώντας την είσοδο της ελληνικής περιφέρειας στη νέα εποχή των μεταφορών.
Η γραμμή Μύλοι – Τρίπολη – Καλαμάτα αποτέλεσε κομμάτι του μεγάλου σχεδίου εκσυγχρονισμού του Χαρίλαου Τρικούπη, ο οποίος το 1882 ανέθεσε τη χρηματοδότηση του έργου στη Γενική Πιστωτική Τράπεζα, αξιοποιώντας ιδιωτικά κεφάλαια για τη δημιουργία 700 χλμ. σιδηροδρόμου σε Πελοπόννησο, Θεσσαλία και Αττική.
Οι σταθμοί, οι μηχανές και οι άνθρωποι του σιδηροδρόμου
Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Τρίπολης, ένα επιβλητικό διώροφο πετρόχτιστο κτίριο, έγινε το στολίδι του δικτύου. Με τα χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά στοιχεία της εποχής — κεραμοσκεπή, πολυγωνική πέτρα, υδατόπυργους και μηχανοστάσια — ο σταθμός αποτελούσε σημείο αναφοράς για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της περιοχής. Εκεί λειτουργούσαν οι αίθουσες αναμονής, το εκδοτήριο, τα κλειδουχεία και το χαρακτηριστικό ρολόι στη σοφίτα.
Η σιδηροδρομική γραμμή περνούσε μέσα από χαράδρες, σήραγγες και γέφυρες, ξεπερνώντας τα τεράστια τεχνικά εμπόδια της εποχής. Η συμβολή των Σιδηροδρόμων Πειραιώς – Αθηνών – Πελοποννήσου (ΣΠΑΠ) ήταν καθοριστική, ενώ σημαντική ήταν και η δημιουργία της ΕΜΣΕ – Εταιρείας Μεσημβρινών Σιδηροδρόμων Ελλάδας, που κατασκεύασε τη γραμμή Μύλων – Καλαμάτας.
Από τον Τρικούπη στον Βενιζέλο και από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στον ΟΣΕ
Η πορεία της σιδηροδρομικής γραμμής δεν ήταν εύκολη. Η εθνικοποίηση των ΣΠΑΠ από τον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1920, η επίταξη από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής, αλλά και ο εκσυγχρονισμός των μηχανών με ντίζελ μηχανές, άλλαξαν πολλές φορές το τοπίο των σιδηροδρόμων στην Πελοπόννησο.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το δίκτυο αναβαθμίζεται και οι ΣΠΑΠ εκσυγχρονίζουν 300 χλμ. γραμμών. Το πρώτο νυχτερινό δρομολόγιο ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 1952, ενώ το 1970 ιδρύεται ο ΟΣΕ, σηματοδοτώντας το τέλος μιας εποχής και την αρχή μιας νέας.
Το τρένο ως καταλύτης ανάπτυξης στην Πελοπόννησο
Η έλευση του σιδηρόδρομου σήμανε την ανάπτυξη του εμπορίου, την ταχύτερη διακίνηση ειδήσεων και αγαθών, και συνέβαλε στην πρόοδο της περιφέρειας. Τα χωριά και οι πόλεις που ενώθηκαν μέσω του σιδηροδρομικού δικτύου άρχισαν να αναπτύσσονται, αποκτώντας μεγαλύτερη πρόσβαση στις υπηρεσίες και τα αγαθά των μεγάλων αστικών κέντρων.
Τα καφενεία, τα ξενοδοχεία και τα στέκια των σιδηροδρομικών – όπως το «Πάνθεον» και το «Γυαλί Καφενέ» στην Τρίπολη – έγιναν μάρτυρες μιας άλλης εποχής, γεμάτης ανθρώπους που δούλευαν νυχθημερόν για να διατηρήσουν το τρένο σε λειτουργία.
