Κατεδαφίστηκε η πέτρινη γέφυρα του Ιλισσού: Μια σιωπηλή απώλεια για την υδροϊστορία της Αθήνας, ένα σπάνιο τεχνικό και ιστορικό τεκμήριο του 20ού αιώνα, η πέτρινη πεντάτοξη γέφυρα στις εκβολές του Ιλισσού ποταμού, δεν υπάρχει πλέον. Η γέφυρα, που βρισκόταν στη συμβολή της Λεωφόρου Ποσειδώνος με τα όρια Καλλιθέας και Μοσχάτου, κατεδαφίστηκε στις 5 Νοεμβρίου 2025 στο πλαίσιο των αντιπλημμυρικών έργων που υλοποιεί η Περιφέρεια Αττικής.
Η γέφυρα, κατασκευασμένη μεταξύ 1905 και 1908, αποτελούσε μία από τις τελευταίες υλικές μαρτυρίες της υδροϊστορίας της Αθήνας και συνδεόταν με τη μεγάλη επέμβαση διευθέτησης του Ιλισού στις αρχές του περασμένου αιώνα. Ο σκοπός της ήταν να εξασφαλίζει τη διέλευση πολιτών και οχημάτων πάνω από τον ποταμό, ενώνοντας τις δύο αναπτυσσόμενες τότε περιοχές.
Ένα έργο χωρίς «θεσμική ασπίδα»
Παρά τις επανειλημμένες παρεμβάσεις κατοίκων, συλλόγων και ειδικών από το 2014, το αίτημα χαρακτηρισμού της ως «νεώτερου μνημείου» δεν εγκρίθηκε ποτέ από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού. Όταν η κατεδάφιση εντάχθηκε στα αντιπλημμυρικά έργα προϋπολογισμού 12,8 εκατ. ευρώ με ανάδοχο την ΑΚΤΩΡ Α.Τ.Ε., η διαδικασία θεωρήθηκε μη αναστρέψιμη, καθώς οι σχετικές συμβάσεις και μελέτες είχαν ήδη προχωρήσει.
Το επιχείρημα που επικράτησε ήταν ότι η γέφυρα αποτελούσε «υδραυλικό εμπόδιο» για την ομαλή απορροή των υδάτων. Ωστόσο, σύμφωνα με μηχανικούς και ερευνητές, υπήρχαν εναλλακτικές λύσεις – όπως ήπιες παρεμβάσεις στην κοίτη και προσαρμογή του υδραυλικού προφίλ – που θα μπορούσαν να συνδυάσουν την αντιπλημμυρική προστασία με τη διατήρηση του ιστορικού έργου.
Μια χαμένη ευκαιρία για την πόλη
Η κατεδάφιση της πέτρινης γέφυρας του Ιλισσού αναδεικνύει, σύμφωνα με ειδικούς, ένα ευρύτερο πρόβλημα στη διαχείριση της νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς: τα τεχνικά έργα και οι υποδομές που σφράγισαν την αστική ανάπτυξη του 20ού αιώνα σπάνια αναγνωρίζονται ως πολιτιστικά αγαθά.
Την ώρα που ο δημόσιος λόγος επικεντρώνεται στην επανασύνδεση της Αθήνας με το νερό και την ανάδειξη των ρεμάτων της, η πρωτεύουσα έχασε ένα αυθεντικό τεκμήριο της σχέσης της με τον Ιλισό – έναν ποταμό που άλλοτε κυλούσε ελεύθερος και σήμερα επιβιώνει μόνο κάτω από το οδόστρωμα.
Μνήμη και ευθύνη
Η απώλεια της γέφυρας δεν είναι μόνο ζήτημα αισθητικής ή νοσταλγίας, αλλά συλλογικής μνήμης και ταυτότητας. Όπως σημειώνουν αρχιτέκτονες και ιστορικοί, η επόμενη ανάλογη περίπτωση – είτε πρόκειται για γέφυρα, υδραγωγείο ή τεχνικό έργο – χρειάζεται να αντιμετωπιστεί με θεσμική πρόνοια, έγκαιρη τεκμηρίωση και συμμετοχή της κοινωνίας.
Γιατί, όπως επισημαίνουν, «η πόλη που σβήνει τα ίχνη του νερού της, σβήνει σταδιακά και τη μνήμη της».
