Με αφορμή το εμπεριστατωμένο άρθρο του δημοσιογράφου Θαν. Λαγού (Σάββατο 1/11) στην «Ε», θέλω να καταγράψω και την προσωπική μου εμπειρία, σχετικά με τις αναθέσεις μελετών για δημόσια έργα και υπηρεσίες, που αποτελεί σημαντική αιτία για τη σπατάλη δημοσίων πόρων και την χαμηλή ποιότητα στην κατασκευή πολλών δημοσίων έργων.
Με τη συγκέντρωση των διασκορπισμένων περιφερειακών υπηρεσιών σε ένα κτήριο (οδός Ναυπλίου) στην Τρίπολη και την εκκαθάριση των αρχείων (2021), διαπιστώθηκε πως, σε κάποιες περιπτώσεις, για το ίδιο έργο, είχαν γίνει περισσότερες από μία μελέτες. Κάποιες μάλιστα δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ ! Τόσο καλά.
Ακόμα, είναι εξακριβωμένο ότι κάποιες μελέτες, σημαντικής αξίας, ανατίθενται χωρίς να υπάρχει προοπτική εκτέλεσης έργου, αφού δεν υπάρχει πρόβλεψη διασφάλισης των αναγκαίων πόρων. Μάλιστα, όταν κάποτε και αν εξευρεθούν τα απαραίτητα για το έργο χρήματα, απαιτείται επικαιροποίηση της μελέτης, με νέα ανάθεση και επιπλέον διάθεση πόρων, γιατί έχουν μεταβληθεί τα δεδομένα.
Επιπλέον και κατά κανόνα, από τις τεχνικές υπηρεσίες δεν δίνονται, συνήθως, σαφείς οδηγίες στους ιδιώτες μελετητές για το υπό μελέτη έργο, δεν παρακολουθείται η μελέτη κατά στάδια, ούτε γίνεται προσεκτική παραλαβή της. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό, με τις καθυστερήσεις στα έργα και τις επιπλέον χρηματοδοτήσεις, δηλαδή την κατάργηση των διαγωνισμών στην πράξη.
Τις τελευταίες δεκαετίες, ιδρύθηκαν και λειτούργησαν κατά εκατοντάδες και με “κεφάλαια” φυσικά του δημοσίου, οι λεγόμενες αναπτυξιακές εταιρίες, με κύριο σκοπό τη σύνταξη μελετών, την παροχή διαφόρων υπηρεσιών αλλά και με τη δυνατότητα παράκαμψης (!) των δυσλειτουργιών του δημοσίου και των ελεγκτικών μηχανισμών του.
Αυτό το τελευταίο οδήγησε αποδεδειγμένα στο “πανηγύρι” της κατασπατάλησης δημοσίου χρήματος, που έφερε τη συρρίκνωση αυτών των δήθεν αναπτυξιακών εταιριών και την ίδρυση των αναπτυξιακών οργανισμών, που μάλλον θα έχουν ίδια πορεία και κατάληξη. Δια των αναπτυξιακών εταιριών έχουν συνταχθεί από τρίτους και με κρατικούς ή ευρωπαϊκούς πόρους πληθώρα μελετών, χωρίς τον κατάλληλο υπηρεσιακό έλεγχο και καθοδήγηση, με τα γνωστά αποτελέσματα στην ποιότητα παραγωγής δημοσίων έργων.
Σχετικά πρόσφατα έχουν εισέλθει στη χρυσοτόκο διαδικασία των μελετών, κυρίως για υπηρεσίες, και τα πανεπιστήμια, που ως ΝΠΔΔ λαμβάνουν αναθέσεις χωρίς διαγωνισμούς, συνεργάζονται σχεδόν πάντοτε με τρίτους για το έργο, βελτιώνοντας φυσικά και πρώτα από όλα την οικονομική τους κατάσταση. Οι επισημάνσεις αυτές δε σημαίνει ότι κάποιες αναπτυξιακές ή κάποια πανεπιστήμια δεν ανταποκρίθηκαν με επάρκεια στο έργο που ανέλαβαν.
Πρέπει να γίνει εδώ σαφές πως δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση η αντίσταση σε ένα σύστημα, που στηρίζει έμμεσα τα εκατοντάδες μελετητικά γραφεία και παράλληλα έχει, προφανώς σκόπιμα, πλήρως αποδυναμωμένες στελεχιακά τις τεχνικές υπηρεσίες, όλων των φορέων του ευρύτερου δημοσίου. Μάλιστα, ακόμα και η εξασφάλιση χορηγιών για τη δωρεάν σύνταξη μελετών, όπως ως παράδειγμα για το Δημαρχείο Καλαμάτας, το Διοικητήριο Μεσσηνίας, τη νέα γέφυρα στη Σκάλα Λακωνίας και αρκετά άλλα, αντιμετώπισαν τις δυσκολίες του συστήματος.
Συμπερασματικά, πρέπει να κατανοήσουμε πως χρειαζόμαστε σύγχρονους θεσμούς και κανόνες για το σύστημα μελετών και παραγωγής δημοσίων έργων. Και αυτό δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, γιατί απαιτείται σύγκρουση με συμφέροντα, συλλογικότητες και ρουσφετολογικές νοοτροπίες. Ακόμα, υπάρχει άμεση ανάγκη πρόσληψης επιστημονικού προσωπικού σε κάθε τεχνική υπηρεσία του στενού και ευρύτερου δημοσίου, για τον ουσιαστικό έλεγχο σε ολόκληρο το σύστημα. Τέλος, αναγκαία είναι η συγκρότηση ενός στιβαρού κράτους, στελεχωμένου με κατάλληλους ελεγκτικούς μηχανισμούς, που θα πορεύεται με στρατηγική, θα συγκρούεται δημιουργικά με συμφέροντα και θα προστατεύει τους κρατικούς ή ευρωπαϊκούς πόρους, στο σύστημα σύνταξης μελετών και παραγωγής δημοσίων έργων. Χρειαζόμαστε, δηλαδή, ουσιαστική μεταρρύθμιση του κράτους μας.
