Η Σμύρνη καιγόταν. Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος είχε απαγχονιστεί. 200.000 Έλληνες στα παράλια της Σμύρνης έψαχναν απεγνωσμένα πλοίο για την Ελλάδα. 10.000 τουλάχιστον Έλληνες στρατιώτες είχαν αιχμαλωτιστεί από τους Τούρκους. 100.000 Έλληνες στα υπόλοιπα Μικρασιατικά παράλια αναζητούσαν και αυτοί μέσον για την ελεύθερη Ελλάδα.
Του Τόλη Κοΐνη
Τα υπολείμματα του Στρατού είχαν συγκεντρωθεί στην Λέσβο και στην Χίο. Πλήρως ανοργάνωτα. Ο αρχιστράτηγος Χατζηανέστης είχε παυθεί. Τον αντικατέστησαν με έναν άλλον (Τρικούπης) που είχε ήδη συλληφθεί αιχμάλωτος. Τέλος όρισαν έναν που δεν είχε αναλάβει.
Μέσα σε αυτό το ζοφερό περιβάλλον της απόλυτης Εθνικής Καταστροφής η Κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη παραιτήθηκε. Είχε μεν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία… αλλά, δεν μπορούσε να αντέξει το βάρος της μεγάλης ήττας. Σε αυτήν εκπροσωπούνταν όλες οι τάσεις της Βασιλόφρονης Δεξιάς.
Η περιοχή μας είχε την τιμητική της. Η Κυβέρνηση, που επί των ημερών της χάθηκε η Σμύρνη, υπήρξε η μοναδική πουείχε δύο Αργείτες Υπουργούς. Τον Πολυγένη υπέρ-Υπουργό Παιδείας (Ο μοναδικός που σε κοινοβουλευτική Κυβέρνηση είχε ταυτόχρονα το χαρτοφυλάκιο του Υπουργού και του Πρύτανη του Πανεπιστήμιου της Αθήνας. Είναι αυτός που τον έχουμε άγαλμα μπροστά στο δικαστήριο του Άργους) και τον Καρπετόπουλο (Γενικό Διοικητή Κρήτης, επειδή ήταν σκληρός, πρώην στρατιωτικός, και νοσηρά αντιβενιζελικός τον είχαν βάλει για να πατάξει αμείλικτα όποια στάση εάν οι Βενιζελικοί οργάνωναν κίνημα στην Κρήτη. Για να δικαιολογήσω το επίθετο «νοσηρά», υπενθυμίζω ότι ηγήθηκε το 1912, της αντιδιαδήλωσης στο Άργος κατά του Βενιζέλου στον Σιδηροδρομικό Σταθμό και σε όλη την πορεία του προς την πλατεία του Αγίου Πέτρου).
Τα Κυβερνητικά κόμματα θέλησαν να διατηρήσουν την εξουσία τους. Ενώ οι Τούρκοι ετοιμάζονταν να κάψουν την Ελληνική Σμύρνη (Γκιαούρ Ισμίρ) στην Ελλάδα αναζητούσαν Πρωθυπουργό.
Πρώτος στον οποίο έγινε πρόταση ήταν ο Μεταξάς. Ήταν ο μόνος που είχε ξεκαθαρίσει από την πρώτη στιγμή ότι θεωρούσε μέγα λάθος την εκστρατεία στα βάθη της Ασίας. Είχε δικαιωθεί. Ο Μεταξάς αρνήθηκε.
Δεύτερος ο γηραιός τότε πρώην πρωθυπουργός Ν. Καλογερόπουλος. Αρνήθηκε την πρωθυπουργία δέχτηκε για «εθνικούς λόγους» το Υπουργείο Εξωτερικών.
Τρίτος και τυχερότερος στάθηκε ο Ν. Τριανταφυλλάκος, μέχρι τότε «Ύπατος Αρμοστής» Κωνσταντινουπόλεως. (Από το 1919 η Κων/πολις είχε τεθεί υπό συμμαχικό έλεγχο. Στην «Ύπατη Αρμοστεία» περιλαμβανόταν και Έλληνας).
Ρώτησαν οι δημοσιογράφοι το νέο Πρωθυπουργό για το «ποιο θα είναι το πρόγραμμά του». Μίλησε ειλικρινά. Δεν υπήρχε πρόγραμμα. Να διαχειριστούν όπως μπορούν την κατάσταση.
Το ιδεολογικό στίγμα το έδωσε ο Υπουργός Οικονομίας ο οποίος είπε «Κύριο μέλημά μας να μην διασαλευτεί η τάξη»!!! Δλδ. η Σμύρνη καιγόταν, ο Ελληνισμός χανόταν, αλλά να μην μας ρίξουν από την εξουσία.
Η μόνη έκπληξη στην Κυβέρνηση Τριανταφυλλάκου ήταν ο Ναυπλιώτης Σπυρίδων Γιαννόπουλος. Εκτός πολιτικής. Πρόεδρος Δικηγορικού Συλλόγου Ναυπλίου. Πρέπει να ήταν προσωπική επιλογή του προέδρου. Του έδωσε τα δύο πιο βαρβάτα Υπουργεία. Δικαιοσύνης και προσωρινώς Περιθάλψεως. Το μεν πρώτο γιατί ήθελε να στείλει στα δικαστήρια τους πιθανούς στασιαστές (είτε Βενιζελικούς είτε κομμουνιστές). Το δε δεύτερο γιατί ήθελε έναν άνθρωπο τίμιο για τη διαχείριση των πόρων που θα διατίθεντο για τους πρόσφυγες.
Η Κυβέρνηση αυτή δεν μακροημέρευσε. Ερχόταν η δεύτερη καταστροφή. Ο ξεριζωμός των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης.
Εκεί δεν είχε φτάσει ο στρατός του Κεμάλ. Στον Ελλήσποντο υπήρχαν μόνο συμμαχικοί στόλοι και Ελληνικά πολεμικά πλοία. Αλλά οι «καλοί» μας σύμμαχοι ήθελαν να την κάνουν δωράκι στον Κεμάλ. Τα ίδια και για τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος.
Ο Κεμάλ, πολύ πιο ευφυής από τους δικούς μας σταμάτησε τις καλές σχέσεις με τους μπολσεβίκους της Ρωσίας, εντάχθηκε στο αντικομμουνιστικό στρατόπεδο, ξεχάσανε τις μεγάλες ήττες που είχαν υποστεί από αυτόν στην Καλλίπολη και στη Γάζα.
(Οι δικοί μας ακόμα δεν είχαν αναγνωρίσει τη Σοβιετική Ένωση… γιατί ήταν με τη σωστή πλευρά της ιστορίας). Πήρε και τη Θράκη και τα νησιά.
Η Κυβέρνηση αυτή δεν μακροημέρευσε. Ο στρατός στην Χίο και τη Μυτιλήνη επαναστάτησε. Καθαίρεσε τους βασιλόφρονες διοικητές και Νομάρχες. Όχι αναίμακτα.
Στις συμπλοκές σκοτώθηκε και ένας ανιψιός του Πρωθυπουργού (του αδερφού του παιδί) νεαρός αξιωματικός τότε.
Έστειλαν τελεσίγραφο στην Αθήνα.
- Παραίτηση του βασιλιά υπέρ του γιού του.
- Διάλυση της Εθνοσυνέλευσεως και
- Συγκρότηση Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας.
Σχετικά μετριοπαθείς οι όροι. Η Κυβέρνηση για τρεις τέσσερις μέρες αρνήθηκε. Όταν τα αιτήματα των επαναστατών έπεσαν με προκηρύξεις από αεροπλάνα στις μεγάλες πόλεις άρχισε να εκδηλώνεται η μαζική αντίδραση. Τελικά υπέκυψε στο τελεσίγραφο της Επαναστατικής Επιτροπής.
Θα κάναμε πολλά χρόνια να ξαναδούμε Ναυπλιώτη Υπουργό… το 1933 με τον Σταύρο Μουτζουρίδη (παππού της Έλσας Παπαδημητρίου).
