Η είδηση έσκασε σαν κεραυνός εν αιθρία, αν και -αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας- δεν ήταν και κάτι τόσο απροσδόκητο: Καταγγελία ασθενούς για φακελάκι στο νοσοκομείο του Άργους.
του Άκη Γκάτζιου
Ένας ασθενής που ισχυρίζεται ότι του ζητήθηκαν χρήματα για να πραγματοποιηθεί το χειρουργείο του. Το θέμα πήρε διαστάσεις μέσα σε λίγες ώρες. Ο υπουργός Υγείας αντέδρασε άμεσα, ζητώντας την παραπομπή της υπόθεσης στον εισαγγελέα. Η διοίκηση του Νοσοκομείου ανέφερε ότι θα διερευνήσει την υπόθεση σε βάθος. Όλα δείχνουν πως το θέμα μπαίνει στις ράγες της Δικαιοσύνης.
Και τώρα, τι;
Ονόματα δεν έχουν δοθεί. Ούτε ο καταγγέλλων, ούτε ο γιατρός. Και ορθώς. Η δικαιοσύνη δεν δικάζει από τα κοινωνικά δίκτυα και τα δημοσιογραφικά πρωτοσέλιδα. Αλλά η κοινωνία, αυτή η άτυπη δικαιοσύνη που κρίνει με το ένστικτο, ήδη έχει σχηματίσει γνώμη. Και ίσως κάπου εκεί να πρέπει να σταθούμε.
Διότι, ανεξάρτητα από την έκβαση αυτής της συγκεκριμένης υπόθεσης, δεν υπάρχει Έλληνας – ούτε καν στην πιο απομακρυσμένη γωνιά της χώρας – που να μην έχει ακούσει, να μην έχει ψιθυρίσει ή να μην έχει ζήσει την εμπειρία ενός «φακέλου» που αλλάζει χέρια πίσω από τις κλειστές πόρτες της υγείας.
Το φακελάκι δεν είναι μόνο ένα οικονομικό φαινόμενο. Είναι κυρίως κοινωνικό και ηθικό. Είναι το σύμπτωμα μιας βαθιά ριζωμένης παθογένειας, που για δεκαετίες παραμένει άθικτη, σαν κακοήθης όγκος που ούτε αφαιρείται, ούτε μεταβολίζεται. Είναι η συμφωνία της σιωπής ανάμεσα στον απελπισμένο και τον ισχυρό. Είναι το «έλα τώρα, τι να κάνεις, δώσ’ τα, να τελειώνουμε». Είναι το “καν’ το για να ζήσεις”.
Το πιο τραγικό, όμως, είναι ότι όλα αυτά γίνονται σε έναν χώρο που -κατά τεκμήριο- οφείλει να προστατεύει την ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια. Το νοσοκομείο. Το τελευταίο καταφύγιο του ανήμπορου.
Εκεί που πηγαίνεις όχι για να διαπραγματευτείς τιμή, αλλά για να σωθείς. Κι όμως, πόσες φορές αυτή η ελπίδα σκοντάφτει στο «πόσα δίνεις;».
Η περίπτωση του Άργους, αν αποδειχθούν τα καταγγελλόμενα, δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό. Είναι ο καθρέφτης μας. Είναι το μνημείο της ανοχής που δείξαμε ως κοινωνία σε μικρά και μεγάλα «νταλαβέρια» με δημόσιους λειτουργούς. Είναι η ντροπή μας που φοβηθήκαμε να μιλήσουμε. Είναι η ενοχή μας που κάναμε «like» στις αποκαλύψεις αλλά όταν έπρεπε να καταγγείλουμε, σωπάσαμε.
Και γι’ αυτό, σήμερα, η καταγγελία αυτή – είτε επιβεβαιωθεί είτε όχι – πρέπει να αποτελέσει αφορμή. Όχι μόνο για την απονομή της Δικαιοσύνης αλλά για την απαίτηση αλλαγής. Μιας αλλαγής που δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο στις προθέσεις ενός υπουργού ή στη βούληση μιας διοίκησης νοσοκομείου. Χρειάζεται μηχανισμούς, θεσμικές παρεμβάσεις, πραγματικούς ελέγχους, ασπίδα προστασίας για τους καταγγέλλοντες. Χρειάζεται διαφάνεια. Και κυρίως, χρειάζεται η φωνή μας.
Ας αναρωτηθούμε: Είμαστε έτοιμοι να δούμε στα μάτια τον γιατρό που μας ζητά φακελάκι και να πούμε “όχι”; Είμαστε έτοιμοι να μιλήσουμε πριν αρρωστήσουμε, για να μην πληρώνουμε μετά; Είμαστε διατεθειμένοι να στηρίξουμε τους έντιμους γιατρούς – και είναι πολλοί – που σηκώνουν το βάρος της αξιοπρέπειας μέσα σε ένα σύστημα που τους φθείρει; Είμαστε, εν τέλει, έτοιμοι να αλλάξουμε;
Η υπόθεση του Άργους δεν είναι μόνο τοπικό ζήτημα. Είναι εθνική πρόκληση. Και είναι στο χέρι μας να τη μετατρέψουμε από μια ακόμη είδηση των 24 ωρών, σε αφετηρία συνείδησης.
Γιατί μόνο τότε, ίσως καταφέρουμε κάποτε να μην χρειάζεται πια “φακελάκι”, αλλά μόνο φροντίδα.
Ένα νοσοκομείο, μια καταγγελία, και πολλές σκιές
Μέσα σε λίγες ώρες, το όνομα του Νοσοκομείου Άργους βρέθηκε στο επίκεντρο της επικαιρότητας εξαιτίας της εξαιρετικά σοβαρής καταγγελίας.
Η διοίκηση του νοσοκομείου, με δημόσια ανακοίνωση, γνωστοποίησε πως ενεργοποιεί άμεσα τον Δημοσιοϋπαλληλικό Κώδικα και προχωρά σε Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ), ενώ ταυτόχρονα στέλνει την υπόθεση στον αρμόδιο εισαγγελέα. Την ίδια στιγμή, ο Υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης ενημερώνεται προσωπικά και δηλώνει ότι η υπόθεση δεν θα μείνει αναπάντητη.
Οι διαδικασίες έχουν ήδη κινηθεί. Κι όμως, την ίδια ώρα, πλήθος πολιτών και υγειονομικών στην περιοχή – αλλά και ευρύτερα – αναρωτιούνται: Τι έχει πραγματικά συμβεί; Πώς θα διαλευκανθεί η υπόθεση χωρίς σκιές; Και πώς θα προστατευτεί το πολυτιμότερο νόμισμα της δημόσιας υγείας; Η εμπιστοσύνη.
Σε μια κοινωνία δικαίου, κάθε καταγγελλόμενος – και ειδικά όταν πρόκειται για δημόσιο λειτουργό – έχει το αυτονόητο δικαίωμα στην υπεράσπισή του. Μέχρι την πλήρη διαλεύκανση της υπόθεσης, ο γιατρός παραμένει αθώος, όπως ορίζει ο νόμος και η λογική.
Ωστόσο, η απουσία – μέχρι στιγμής – οποιασδήποτε δημόσιας δήλωσης, διευκρίνισης ή έστω τοποθέτησης από τον καταγγελλόμενο, δημιουργεί ένα κενό που δύσκολα δεν θα γεμίσει με εικασίες. Εφόσον πρόκειται για υπόθεση με άμεση δημοσιότητα, με επίσημες θεσμικές παρεμβάσεις και με τεράστια κοινωνική απήχηση, η ανάγκη για διαφάνεια δεν είναι επικοινωνιακή. Είναι ηθική.
Η δημόσια τοποθέτηση, ακόμη και με περιορισμένες δηλώσεις, δεν είναι απλώς θέμα προσωπικής στρατηγικής. Είναι στοιχείο της υπευθυνότητας που πρέπει να επιδεικνύει όποιος κατέχει θέση εμπιστοσύνης μέσα στο σύστημα υγείας.
Η νομιμότητα δεν αρκεί – χρειάζεται και καθαρότητα
Δεν είναι η πρώτη φορά που το ζήτημα των «φακέλων» έρχεται στο προσκήνιο. Ούτε, δυστυχώς, η τελευταία. Εδώ και δεκαετίες, οι «ανεπίσημες» αμοιβές σε γιατρούς του ΕΣΥ έχουν αποτελέσει αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης, κοινωνικής ανοχής ή και απελπισμένης αποδοχής από ασθενείς.
Το πρόβλημα είναι δομικό: εκεί που λείπει η ταχύτητα, η επάρκεια προσωπικού, η οργάνωση και η ανθρώπινη προσέγγιση, εμφανίζεται το «φακελάκι» ως άτυπο μέσο διασφάλισης φροντίδας. Αυτό, φυσικά, δεν το καθιστά λιγότερο κατακριτέο. Αλλά εξηγεί γιατί, παρά τις προσπάθειες δεκαετιών, παραμένει μέρος της καθημερινότητας για πολλούς.
Το αν η συγκεκριμένη καταγγελία αποδειχθεί βάσιμη ή όχι είναι δουλειά των αρχών. Το αν θα επηρεάσει βαθύτερα την αντίληψη των πολιτών για τη δημόσια υγεία, είναι υπόθεση όλων μας.
Μια καταγγελία δεν είναι τελεσίδικο, αλλά είναι αφορμή
Η καταγγελία που έγινε στο Νοσοκομείο Άργους, δεν μπορεί – και δεν πρέπει – να λειτουργήσει ως «δικαστήριο του δρόμου». Όμως είναι ένα αναπόφευκτο σοκ για κάθε νοσοκομείο, για κάθε υγειονομικό που παλεύει τίμια, και για κάθε πολίτη που φοβάται μήπως ο φάκελος μπει ως προϋπόθεση φροντίδας.
Σε ένα ΕΣΥ που προσπαθεί να ανασυγκροτηθεί μετά από δεκαετίες κρίσης, πανδημία, υποστελέχωση και αποχωρήσεις, η κάθε καταγγελία για διαφθορά πρέπει να αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα, διαφάνεια και ταχύτητα. Όχι με γενικεύσεις, ούτε με βιαστικές ενοχές.
Αλλά και όχι με αδιαφορία.
Δεν είναι ζήτημα προσώπων, είναι ζήτημα συστήματος
Η δημόσια υγεία χρειάζεται θωράκιση. Όχι μόνο με νέες μονάδες και μισθούς, αλλά με κανόνες και λογοδοσία. Η τιμή ενός γιατρού δεν προστατεύεται με σιωπή. Η αξιοπιστία ενός νοσοκομείου δεν διασφαλίζεται με τυπικές ανακοινώσεις. Και η εμπιστοσύνη της κοινωνίας δεν κερδίζεται με το χρόνο, αλλά με τη διαφάνεια.
Η υπόθεση του Άργους θα απασχολήσει τις επόμενες ημέρες τη Δικαιοσύνη. Αυτό είναι θετικό. Όμως, δεν αρκεί. Κάθε φορά που μια τέτοια υπόθεση έρχεται στο φως, όλοι έχουμε ρόλο. Οι γιατροί, να υπερασπιστούν το λειτούργημά τους. Οι πολίτες, να καταγγέλλουν θαρραλέα. Οι διοικήσεις, να επιμένουν σε μηδενική ανοχή. Και τα ΜΜΕ, να παρουσιάζουν τις εξελίξεις με σοβαρότητα και όχι με κιτρινισμό.
Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε κι εμείς.
