Το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου του «Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης», που τελούσε υπό την αιγίδα της επετειακής επιτροπής «Ελλάδα 2021», ανακοινώνει την ένταξη δύο μνημειακών δέντρων του οικισμού Σίταινας Δήμου Βόρειας Κυνουρίας, ενός πλατάνου και ενός σφενδάμου, στο εν λόγω Δίκτυο καθώς σχετίζονται με σημαντικά γεγονότα και ιστορίες της Ελληνικής Επανάστασης. Είχε προηγηθεί σχετικό αίτημα με ιστορική τεκμηρίωση για τα εν λόγω δύο δέντρα από τον καθηγητή φιλολογίας κ. Νικόλαο Πολυμενάκο, πρόεδρο του Μορφωτικού και Φυσιολατρικού Συλλόγου Σίταινας, που κατάγεται από την περιοχή.
Τα αιωνόβια δέντρα του Δικτύου αποτελούν τους ζωντανούς σιωπηλούς τελευταίους μάρτυρες της ιστορίας της επανάστασης των Ελλήνων για ελευθερία. Πρόκειται για δέντρα που «είδαν» και «άκουσαν» τους Έλληνες επαναστάτες να οραματίζονται μια ελεύθερη χώρα, δέντρα που έζησαν την αντάρα των μαχών και στη σκιά τους ετάφησαν Έλληνες αγωνιστές, δέντρα που «άκουσαν» τις καμπάνες να ηχούν το χαρμόσυνο μήνυμα της ελευθερίας από τον τουρκικό ζυγό.
Ειδικότερα, το πρώτο δέντρο, ο μνημειακός πλάτανος, με στηθαία περίμετρο 11,6 μ., βρίσκεται περίπου 100 μ. από την πλατεία του οικισμού της Σίταινας στην θέση «Λογκός» και παρόχθια του ποταμού Βρασιάτη. Το αιωνόβιο δέντρο αναφέρεται από τους ντόπιους κατοίκους ως «πλατάνι του Καλιοντζή», έλκοντας την ονομασία του από τον Σιταινίωτη Πρωτοκλέφτη του Πάρνωνα Δημήτριο Καλιοντζή που αποτέλεσε έναν από τους πιο ονομαστούς Κλέφτες της Πελοποννήσου. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε απόσταση 200 μ. βόρεια του πλατάνου βρίσκεται η ιστορική σπηλιά του Καλιοντζή (στης Συκιάς το Βράχο) όπου σε συμπλοκή με τους Τούρκους ο Καλιοντζής τραυματίστηκε, αλλά σώθηκε με τον ερχομό του φημισμένου Καπετάν Ζαχαριά από τη Μάνη (γνωστός ως Ζαχαριάς Μπαρμπιτσιώτης), στο άκουσμα του οποίου οι Τούρκοι υποχώρησαν άτακτα, ενώ την μάχη αυτή εξυμνούν αρκετά δημοτικά τραγούδια. Επιπλέον, ο μνημειακός πλάτανος πρόσφερε την σκιά του σε δεκάδες Σιταινιώτες αγωνιστές οι οποίοι κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης διάβαιναν την ρεματιά με προορισμό το ιστορικό οχυρό της Ζάγκολης.
Μεταγενέστερα, το αιωνόβιο δέντρο αποτέλεσε αγαπημένο προορισμό των παιδιών του οικισμού καθώς στην σκιά του και στα εντυπωσιακά κοιλώματά του ζούσαν στιγμές ανεμελιάς και παιχνιδιών, ενώ στην μικρή λιμνούλα κάτω από την πυκνή φυλλωσιά του δροσίζονταν τα καλοκαίρια.
Το δεύτερο δέντρο, που εντάχθηκε στο εν λόγω Δίκτυο, αφορά τον μνημειακό σφένδαμο που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 1,5 χλμ. από τον οικισμό της Σίταινας, στην θέση «Ζάγκολη» και αποτελεί «φρουρό» του οχυρού της Ζάγκολης Έχει στηθαία περίμετρο περίπου 3 μ. και φύεται ανάμεσα στην σχισμή ενός βράχου. Το εν λόγω οχυρό αποτελεί μια συστοιχία λιθοδομών που προφυλάσσει το κοίλωμα ενός επιβλητικού βράχου. Τον Αύγουστο του 1826 οι αγωνιστές και κάτοικοι της Σίταινας, που είχαν αναζητήσει στο οχυρό καταφύγιο, αντιστάθηκαν σθεναρά στις ορδές των Τουρκοαιγυπτίων του Ιμπραήμ και τους ανάγκασαν σε φυγή με αρκετές απώλειες. Ο μνημειακός σφένδαμος αποτέλεσε έτσι ζωντανό μάρτυρα αυτής της ιστορικής αντίστασης των Ελλήνων καθώς και των μετέπειτα πανηγυρισμών. Αναφορά σε αυτή την νικηφόρα πολεμική αντίσταση κάνει ο πρόκριτος και οπλαρχηγός του αγώνα Αναγνώστης Κοντάκης μέσα από τα απομνημονεύματά του, ενώ το μικρό εξωκλήσι που υπάρχει δίπλα στο οχυρό αποτελεί αφιέρωμα των κατοίκων στην Παναγία για αυτή την σωτηρία τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι το επικίνδυνο πέρασμα του μονοπατιού που ακολουθεί την οφρύ του βράχου πάνω από το σφένδαμο είναι γνωστό ως «Της Νύφης το Πήδημα». Σύμφωνα με την παράδοση, ανάμεσα στους κατοίκους του οικισμού που έτρεξαν στο οχυρό για προστασία από τους κατακτητές ήταν και μια νεόνυμφη κοπέλα, η οποία κουβαλούσε στους ωμούς της ένα μπαούλο με τα προικιά της. Όμως, κατά το πέρασμά της από το εν λόγω επικίνδυνο σημείο το μπαούλο χτύπησε στον βράχο και η κοπέλα έπεσε στον γκρεμό του σφενδάμου βρίσκοντας τραγικό θάνατο. Ο θρύλος θέλει τα μακριά μαλλιά της κοπέλας να μπλέκονται στα κλαδιά του μνημειακού δέντρου και να είναι ορατά για γενιές κατοίκων.
Σύντομα, στο πλαίσιο τοπικών εκδηλώσεων τα εν λόγω δύο δέντρα θα σημανθούν με την επετειακή ετικέτα του Δικτύου, η οποία έχει φιλοτεχνηθεί από την ομογενή ζωγράφο Joanna Kordos και είναι εμπνευσμένη από την ηγετική μορφή του αγώνα, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ενώ φέρει το σήμα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021».
Επιπλέον, μέσα στο τρέχον έτος θα κατατεθεί αίτημα στο Υπουργείο Πολιτισμού με στόχο το Δίκτυο, που απαριθμεί 71 μνημειακά δέντρα σε όλη την Πελοπόννησο, να εγγραφεί στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς ως «Καλή Πρακτική για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς» σύμφωνα με την σχετική Σύμβαση της UNESCO, καθώς το Δίκτυο συνιστά μια καλή πρακτική διαφύλαξης και ανάδειξης του τρόπου με τον οποίο η συλλογική μνήμη αποτυπώνεται στον φυσικό χώρο και στο τοπίο.
Τέλος, σχεδιάζεται να εκδοθεί λεύκωμα που θα περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό των εν λόγω μνημειακών δέντρων και των εκδηλώσεων σήμανσής τους καθώς και των σημαντικών ιστοριών της Ελληνικής Επανάστασης με τις οποίες σχετίζονται, ενώ παράλληλα μελετάται να δημιουργηθεί ειδικό ντοκιμαντέρ προβολής τους ώστε να αναδειχθούν περαιτέρω και να αποτελέσουν πόλο τουριστικής έλξης.
* (Φωτογραφίες δέντρων: Πέτρος Αλοίμονος, Ιωάννης Σούρσος)
