Η κλιματική κρίση χτυπά αλύπητα την καρδιά της μεσογειακής διατροφής: το ελληνικό ελαιόλαδο. Οι ακραίες θερμοκρασίες και οι απρόβλεπτες βροχοπτώσεις έχουν μειώσει δραματικά τη σοδειά, οδηγώντας σε πρωτοφανείς ελλείψεις και εκτοξεύοντας τις τιμές σε επίπεδα-ρεκόρ. Το χειρότερο; Οι κλοπές ελιών και ελαιολάδου έχουν γίνει καθημερινό φαινόμενο, με παραγωγούς να βρίσκονται σε απόγνωση.
Η Ελλάδα, η οποία εξάγει εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο αξίας άνω των 851 εκατ. ευρώ ετησίως, υπέστη το 2023 τις μεγαλύτερες ζημιές από την κλιματική αλλαγή στην Ευρώπη, με κόστος 340 ευρώ ανά κάτοικο, σύμφωνα με τη Eurostat. Οι αγρότες, όπως ο Μιχάλης Αντωνόπουλος από τον Αγροτικό Ελαιοκομικό Συνεταιρισμό Καλαμάτας, περιγράφουν καταστροφικές χρονιές: «Οι επιπτώσεις από το κλίμα ήταν τόσο έντονες που σχεδόν κατέστρεψαν όλη μας την παραγωγή. Δεν έχουμε τα όπλα να πολεμήσουμε αυτό το πρόβλημα», δηλώνει χαρακτηριστικά.
Σοκαριστικά περιστατικά κλοπών συγκλονίζουν τους παραγωγούς. Στη Μεσσηνία, κλέφτες λεηλάτησαν μέχρι και λάδι από νεκροταφεία, αφαιρώντας καντήλια και προσφορές στους τάφους.
Οι ακραίες καιρικές συνθήκες επιδείνωσαν περαιτέρω την κατάσταση. Το 2023, η βροχή στην Καλαμάτα κορυφώθηκε τον Δεκέμβριο, μέσα στην περίοδο συγκομιδής, προκαλώντας απώλειες έως 30% και μικρότερους καρπούς. Παρά την πρόσφατη ανάκαμψη με παραγωγή 250.000 τόνων που έφερε την Ελλάδα μπροστά από την Ιταλία, το μέλλον παραμένει αβέβαιο.
Η σημασία του ελαιολάδου για την Ελλάδα δεν είναι μόνο οικονομική: αποτελεί το 25% της γεωργικής παραγωγής και το 7% του ΑΕΠ, ενώ ο μέσος Έλληνας καταναλώνει περίπου 20 λίτρα τον χρόνο – δέκα φορές περισσότερο από έναν Αμερικανό. Ωστόσο, οι βροχοπτώσεις που έρχονται σε λάθος εποχή και οι αυξανόμενες θερμοκρασίες οδηγούν σε χαμηλότερη απόδοση, υψηλότερες τιμές και μεγαλύτερο κίνδυνο για τη βιωσιμότητα της παραγωγής.
«Η περσινή χρονιά ήταν η χειρότερη που έχω δει τα τελευταία 20 χρόνια», λέει ο Προκόπης Μαγιάτης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι παραγωγοί συζητούν ήδη το ενδεχόμενο μεταφοράς των καλλιεργειών σε ορεινές, ψυχρότερες περιοχές – ένα σχέδιο που απαιτεί τεράστιες επενδύσεις και θα αφήσει πολλούς πίσω.
Το ελαιόλαδο, πέρα από εμπορικό προϊόν, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής ταυτότητας και πηγή εθνικής υπερηφάνειας. Η απώλειά του θα είχε συνέπειες που ξεπερνούν την οικονομία, αγγίζοντας βαθιά την κοινωνία και τον πολιτισμό.
