Το βράδυ της Πέμπτης 15ης Μαίου 2025 έγινε το αδιανόητο, η μεγαλύτερη αισθητική κακοποίηση του Παρθενώνα, το σημαντικότερο μνημείο της Ανθρωπότητας, της Δημοκρατίας και του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού.
του Χρήστου Πιτερού*
Ένα τεράστιο παπούτσι γερμανικής εταιρείας με νομότυπες άδειες, νοικιάζοντας, έναν υπαίθριο χώρο του Ζαππείου, έκτασης διακοσίων τετραγωνικών μέτρων, από την αρμόδια Επιτροπή Ολυμπίων Κληροδοτημάτων με 380 €, όσο κοστίζουν δύο ζευγάρια παπούτσια, για τη διαφήμιση της γερμανικής εταιρείας κολοσσού με drone show, ένα σμήνος από διακόσια! drones που πέταξαν με νόμιμη άδεια της αρμόδιας Αρχής της Πολιτικής Αεροπορίας.
Το τεράστιο ψηφιακό πολύχρωμο παπούτσι που σηκώθηκε από το Ζάππειο, στον αττικό ουρανό, σε ελάχιστη απόσταση από την Ακρόπολη, και με τη διαφήμιση «Feel Fast», και με το λογότυπο της εταιρείας, είχε προγραμματισθεί και προσάραξε οπτικά πάνω στην Ακρόπολη, ποδοπατώντας και συμπιέζοντας (!) με τη σόλα, με βίαιο τρόπο τον Παρθενώνα (!), που λειτούργησε ως υποστήριγμα, βάθρο και υποπόδιο του παπουτσιού. Εκεί καταντήσαμε. Το τέλεια καδραρισμένο αυτό σκηνικό από τους αρμόδιους της εταιρίας απεικονίζει για όσους βλέπουν, καταλαβαίνουν, ακούνε και αισθάνονται τη μεγαλύτερη γερμανική βαρβαρότητα στον Παρθενώνα, μετά τη γερμανική σημαία και τη γερμανική μπότα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Άλλωστε από το Ζάππειο ο Γλέζος και ο Σάντας είδαν την ανυψωμένη γερμανική σημαία και πήραν την ηρωϊκή απόφαση και την κατέβασαν μέσα στη νύχτα. Ωστόσο εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι εκτός από την βαρβαρότητα και το τσαλαπάτημα του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης και του Παρθενώνα, το σύμβολο του Ανθρωπισμού, πρέπει να αναφέρουμε μία άλλη μεγαλύτερη και πρωτοφανή βαρβαρότητα, τη γενοκτονία που συμβαίνει στη Γάζα από το Ισραήλ, με την εισβολή και του βομβαρδισμούς με εξήντα χιλιάδες νεκρούς αλλά και τον αφανισμό με τη βάρβαρη γενοκτονία των μικρών παιδιών στη Γάζα, που πεθαίνουν από την πείνα σφιχτοδιπλωμένα σε άσπρα σάβανα, περιτυλιγμένα σαν τα σφαγμένα «αρνιά για Πάσχα», όπως λέει ο μεγάλος Έλληνας ποιητής Σικελιανός, κάτω από τα μάτια των ισχυρών και των βάρβαρων συμφερόντων που κωφεύουν.
Λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι το ανοιχτό κρίσιμο θέμα της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα βρίσκεται σε κρίσιμη φάση, οφείλουμε ως χώρα να πορευόμαστε προσεχτικά και αταλάντευτα χωρίς λανθασμένες κινήσεις μέχρι τέλους, χωρίς δίκες και δάνεια γλυπτών, όπως επιχειρήθηκε κατά το παρελθόν.
Τον Παρθενώνα, ως αρχαιολόγος, επίτιμος προϊστάμενος Αρχαιολογικών Χώρων, Μνημείων και Αρχαιογνωστικής Έρευνας, τον γνωρίζουμε καλά, με γνώση, άποψη, εμπειρία και φαντασία, μακριά από κάθε έννοια κομπορρημοσύνης.
Τον Παρθενώνα τον γνωρίζουμε πολύ καλά μαζί με πολλούς συμφοιτητές μας, μεταξύ των οποίων ο κορυφαίος συμφοιτητής μας και Διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης Νικ. Σταμπολίδης, στη φωτεινή και δημοκρατική Φιλοσοφική της Θεσσαλονίκης, όπου ο αείμνηστος κορυφαίος πανεπιστημιακός δάσκαλος και χαλκέντερος ερευνητής και μελετητής του Παρθενώνα και της αρχαίας πλαστικής τέχνης, Γ. Δεσπίνης, μας δίδαξε αναλυτικά και λεπτομερώς όλο το γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα, την Πομπή των Παναθηναίων, το μεγαλύτερο ανάγλυφο της Ιστορίας, τις μετόπες, τα αετώματα και πολλές πρωτοποριακές ταυτίσεις και συγκολλήσεις των θραυσμάτων του Παρθενώνα, καθώς και το λατρευτικό χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου και άνοιξε νέους δρόμους στην αρχαιολογική έρευνα.
Το αποτέλεσμα όσων προγραμμάτισαν τη διαφήμιση του αθλητικού παπουτσιού πέτυχε στα χίλια τα εκατό, βεβηλώνοντας και τσαλαπατώντας (!) τον Ιερό βράχο της Ακρόπολης, ξαφνιάζοντας τους κατοίκους της Αθήνας, όταν αντίκρισαν τη βαρβαρότητα αυτής της διαφήμισης. Το Υπουργείο Πολιτισμού και η Υπουργός Λ. Μενδώνη ενεργοποιήθηκαν σύντομα, διότι δεν τηρήθηκαν τυπικά οι προβλεπόμενες άδειες, που ισχύουν στο Ελληνικό Κράτος.
Λαμβανομένου σοβαρά υπόψη άλλωστε ότι, το 2020 είχε αλλάξει ο σχετικός νόμος για την προστασία των αρχαιοτήτων με τέτοιο τρόπο, όπως δημοσιεύτηκε στον τύπο, ώστε κάθε ιδιωτική εταιρεία να διαθέτει «παράθυρα» διαφυγής και να μπορεί να εκμεταλλευτεί τα αρχαιολογικά μνημεία για εμπορικούς σκοπούς, χωρίς την άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού, αλλά από το Υπουργείο Οικονομικών και δίπλα(!) στην Ακρόπολη.
Λαμβανομένου σοβαρά υπόψη ότι η Ακρόπολη και τα άλλα μνημεία της Αθήνας είναι εκτεθειμένα στην εκμετάλλευση σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο, γίνεται εύκολα ξεκάθαρο από το θλιβερό αυτό κατάντημα και αποτέλεσμα. Άλλωστε η Ακρόπολη και ο ίδιος ο Παρθενώνας, είχαν αφεθεί απροστάτευτα από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, με αποτέλεσμα την ανέγερση δύο πρόσθετων αυθαίρετων ορόφων σε πολυκατοικίες, νότια της Ακρόπολης, πριν από λίγα χρόνια και η κακοποίηση έγινε (!), αλλά οι αυθαίρετοι όροφοι δεν κατεδαφίσθηκαν, μετά από προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας των ιδιοκτητών των πολυκατοικιών, από την πληροφόρηση που έχουμε.
Άλλωστε άμεση αναγνώριση της πρόσφατης κακοποίησης του Παρθενώνα, λόγω σοβαρών παραλείψεων από ελληνικής πλευράς, προέκυψε, όπως δήλωσε αμέσως ο Υπουργός Οικονομικών Κ. Πιερρακάκης, ότι από πλευράς Υπουργείου Οικονομικών θα αλλάξει προσεχώς τον ισχύοντα νόμο της προχειρολογίας σε εξευτελιστικές τιμές των μνημείων.
Το Υπουργείο Πολιτισμού πρέπει να λάβει μέτρα για την ουσιαστική και αποτελεσματική προστασία των Αρχαίων Μνημείων του Παρθενώνα και όλων των μνημείων της χώρας. Το να ομολογεί άμεσα τα λάθη που έχουν διαπραχθεί για θέματα αποτελεί πράξη γενναιότητας (!). Είναι καιρός, μετά τα απανωτά λάθη, να γίνουν αλλαγές που θα ανταποκρίνονται στη νέα εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης;
Άλλωστε το συμβάν της μεγαλύτερης πρόσφατης βαρβαρότητας που έλαβε χώρα για τον Παρθενώνα, μας δείχνει το δρόμο. Πάντως ο κορυφαίος καλλιτέχνης του κινηματογράφου Λάνθιμος, που του απαγόρευσαν να χρησιμοποιήσει την Ακρόπολη, θα χρησιμοποιήσει μία μοναδικού φυσικού κάλλους ελληνική παραλία και θα πραγματοποιήσει το καλλιτεχνικό κινηματογραφικό του όνειρο.
Με αφορμή και την πρόσφατη βαρβαρότητα κατά του Παρθενώνα, του παγκόσμιου μνημείου της Ανθρωπότητας και την χρόνια ανοιχτή πληγή της «επιστροφής» των γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο αλλά και τα διάσπαρτα κομμάτια και σε άλλα μουσεία του εξωτερικού, παίρνουμε την αφορμή ως αρχαιολόγος να επισημάνουμε τα ακόλουθα: Η Ελληνική Πολιτεία πρέπει να παραμένει σταθερή και αταλάντευτη στην επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα για την πλήρη επανένωσή τους, που αποτελεί άλλωστε πανανθρώπινο αίτημα, ως δωρεά από το Βρετανικό Μουσείο, σύμφωνα με τον δρόμο που άνοιξε με την δωρεά ο Πάπας Φραγκίσκος με την επιστροφή των δύο θραυσμάτων από το Μουσείο του Βατικανού, αλλά και θραύσμα Φαγκάν του Μουσείου Α. Σαλίνας από το Παλέρμο που συνανήκει στον πολιτραυματισμένο λίθο αρθμ. VI της ανατολικής ζωφόρου, όπου εικονίζονται οι Θεοί να παρακολουθούν την πομπή των Παναθηναίων. Οι αρχαιολογικές συνεργασίες σήμερα είναι αυτονόητες, χωρίς όμως εκπτώσεις και ημίμετρα στον αντικειμενικό μας σκοπό.
Εδώ κρίνουμε απαραίτητο να διατυπώσουμε μία πρότασή μας, που δεν εγείρει δυσκολίες με άλλα κράτη και είναι εύκολα εφαρμόσιμη, εφόσον ληφθεί η σχετική απόφαση, που έχουμε ήδη καταλήξει εδώ και καιρό για το άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου.
Λαμβανομένου σοβαρά υπόψη ότι το καλύτερο σωζόμενο ρωμαϊκό αντίγραφο του χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς Παρθένου, η γνωστή Αθηνά του Βαρβακείου από τον τόπο ανεύρεσής της, βρίσκεται εκτεθειμένη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο σε μία παράπλευρη βαρυφορτωμένη αίθουσα με μεγάλο αριθμό γλυπτών και εκθεμάτων και κάθε άλλο παρά προβάλλεται, όπως πρέπει λόγω της μοναδικότητάς του και την αρχαιολογική του σημασία, με μία υποβαθμισμένη θέση. Εκτός από τους αρχαιολόγους, τα πλήθη των επισκεπτών δεν το προσέχουν για ευνόητους λόγους. Επειδή το μοναδικής σημασίας μεγαλύτερο μαρμάρινο αντίγραφο της Αθηνάς Παρθένου σχετίζεται άμεσα με τον Παρθενώνα και το λατρευτικό άγαλμα της Αθηνάς και την Ακρόπολη, η αρμόζουσα θέση του είναι στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ακρόπολης, στην τελευταία αίθουσα του Παρθενώνα, όχι μόνο για αρχαιολογικούς λόγους αλλά και για τουριστικούς λόγους, από όπου τα πλήθη θα απολαμβάνουν το αντίγραφο του αγάλματος της Αθηνάς Παρθένου, μπροστά από την αίθουσα του ναού του Παρθενώνα.
Με τις απαραίτητες διαδικασίες του ΥΠΠΟ, σε συνεργασία με τα δύο Αρχαιολογικά Μουσεία, του Εθνικού Μουσείου και του Μουσείου της Ακρόπολης, μπορεί σύντομα να μεταφερθεί το μοναδικό αυτό αντίγραφο της Αθηνάς στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ακρόπολης. Άλλωστε είναι αδιανόητο να υπάρχουν αντιρρήσεις, εν Ελλάδι, τύπου «Ελγινείων Μαρμάρων».
Με την μεταφορά του αντιγράφου της Αθηνάς στο Μουσείο της Ακρόπολης, στην ανώτερη αίθουσα του Παρθενώνα, το λαμπρό αυτό αντίγραφο θα λάβει την αρμόζουσα ιδανική θέση του. Άλλωστε, ως γνωστόν, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, θα παραμείνει προσεχώς κλειστό, λόγω μακροχρόνιας ανακαίνισης και το μοναδικό αυτό αντίγραφο θα παραμένει για χρόνια στην αφάνεια. Πριν να μεταφερθεί στο Μουσείο της Ακρόπολης, να κατασκευασθεί ένα πιστό αντίγραφο που θα εκτίθεται στο μέλλον στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Η άποψή μας αυτή που είναι σύμφωνη, με την αρχαιολογική σκέψη και αντίληψη και ως πνευματική μικρή αντιπροσφορά στο επιστημονικό πρωτοπόρο αρχαιολογικό έργο του αείμνηστου Γ. Δεσπίνη. Την άποψή μας αυτή σημειωτέον την έχουμε θέσει στον αγαπητό συμφοιτητή και κορυφαίο αρχαιολόγο, Διευθυντή του Μουσείου της Ακρόπολης κ. Νικ. Σταμπολίδη που εξέφρασε στον υπογράφοντα θετική αρχαιολογική άποψη από την πλευρά του και όσο εξαρτάται από τις αρμοδιότητές του. Αυτό που μένει είναι το ΥΠΠΟ να κινήσει τις προβλεπόμενες διαδικασίες για τη μεταφορά του αντιγράφου από το Εθνικό Μουσείο στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ακρόπολης για να «λάβουν τα όνειρα (της Αρχαιολογίας) εκδίκηση».
Με αυτή τη διαδικασία θα εκπληρωθεί επίσης και ένα αίτημα της ίδιας της Αθηνάς, που αναφέρει ο κορυφαίος νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πρόκλος στην Αθήνα τον 5ο αι. μ.Χ, όπως το ανέφερε ο αείμνηστος Δεσπίνης: Σύμφωνα με τον Πρόκλο παρουσιάστηκε στον ύπνο του η Αθηνά Παρθένος και του ανακοίνωσε ότι λόγω της νέας θρησκείας, όταν ο Παρθενώνας λειτουργούσε ως χριστιανική εκκλησία, δεν έχει πλέον σπίτι, να μείνει και θα πρέπει να βρει μία νέα κατοικία για την Αθηνά Παρθένο. Είναι επίσης γνωστό, όπως προκύπτει από τις αρχαιολογικές έρευνες κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, οι Αθηναίοι πιστοί στην αρχαία ελληνική θρησκεία έκρυβαν τα αγάλματα, όπως προκύπτει και από τις πρόσφατες ανακαλύψεις θαμμένων αρχαίων αγαλμάτων στην νότια πλευρά της Ακρόπολης. Άλλωστε και το καλύτερα σωζόμενο αντίγραφο της Αθηνάς Παρθένου απεκρύβη στο έδαφος για να μην καταστραφεί από τους χριστιανούς ως είδωλο της αρχαίας θρησκείας και βρέθηκε τον 19ο αι. κατά τις εργασίες ανέγερσης του Βαρβάκειου Γυμνασίου, από όπου ξανά ήλθε στο φως και διατηρήθηκε ακέραιο με τη βοήθεια της ίδιας της Αθηνάς ως την εποχή μας. Έκτοτε βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο. Είναι καιρός επιτέλους να εκπληρωθεί η επιθυμία και η θέληση της ίδιας της Αθηνάς και το καλύτερο σωζόμενο αντίγραφο της Μεγάλης Θεάς της Αθήνας να επιστρέψει στο νέο καινούργιο σπίτι της, μπροστά από τον Παρθενώνα στην ανώτερη αίθουσα του Μουσείου της Ακρόπολης, με αποτέλεσμα, εκτός των άλλων, να αυξηθεί η κίνηση με επί πλέον από τους νέους επισκέπτες.
Sic transit gloria mundi. Ειναι απαραίτητη λοιπόν η γνώση, η άποψη, η εμπειρία, η φαντασία και η επιμονή μέχρι τέλους, για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα, χωρίς μικροπολιτικές αντιλήψεις και νοοτροπίες, που θα μας στερήσουν τελικά το «όνειρο» της επιστροφής. Άλλωστε «συν Αθηνά και χείρα κίνει», όπως έλεγαν και οι αρχαίοι Έλληνες και όλα θα λάβουν αίσιο τέλος. Φαντασία στην εξουσία! λοιπόν και ανοιχτός συνεχής διάλογος χωρίς εκπτώσεις μέχρι τέλους.
*Ο Χρήστος Πιτερός είναι Επίτιμος Προϊστάμενος Αρχαιολογικών Χώρων, Μνημείων και Αρχαιογνωστικής Έρευνας
