Εκεί όπου η πίστη στον Ασκληπιό συνάντησε την επιστήμη και η τέχνη έγινε θεραπεία ένας από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Πελοποννήσου.
Μέσα σε ένα ειδυλλιακό τοπίο, στην καρδιά της Αργολίδας, βρίσκεται το Ασκληπιείο της Επιδαύρου. Δεν πρόκειται για ένα συνηθισμένο ιερό, αλλά για το πιο σημαντικό ιατρικό κέντρο της αρχαιότητας. Εδώ συνυπήρξαν η αρχαία ελληνική ιατρική, η λατρεία και η αισθητική τελειότητα· ένας τόπος όπου ο άνθρωπος αναζητούσε θεραπεία στην αρχαιότητα όχι μόνο για το σώμα, αλλά και για την ψυχή.
Ο Ασκληπιός: Ο θεός της ίασης και της ελπίδας
Ο μύθος θέλει τον Ασκληπιό, γιο του Απόλλωνα και της θνητής Κορωνίδας, να κατέχει τη γνώση της θεραπείας. Η φήμη του εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο. Στην Επίδαυρο, η λατρεία του Ασκληπιού πήρε μορφή ήδη από τον 6ο αι. π.Χ. και εξελίχθηκε σε πανελλήνιο κέντρο υγείας. Οι προσκυνητές κατέφθαναν από κάθε γωνιά του ελληνικού κόσμου για να λάβουν τη θεϊκή παρέμβαση.
Θέατρο και κάθαρση
Το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου είναι ίσως το πιο διάσημο και καλοδιατηρημένο της αρχαιότητας. Κατασκευασμένο από τον αρχιτέκτονα Πολύκλειτο τον Νεότερο στα τέλη του 4ου αι. π.Χ., το θέατρο προσέφερε στους επισκέπτες μια μορφή ψυχικής θεραπείας μέσω της τέχνης. Οι μουσικοί και δραματικοί αγώνες που διοργανώνονταν ήταν μέρος της ιεροτελεστίας της ίασης. Η εμπειρία της κάθαρσης μέσω του δράματος λειτουργούσε συμπληρωματικά στη σωματική θεραπεία.
Άβατον και Θόλος: Η μυσταγωγία της ίασης
Ο ναός του Ασκληπιού πλαισιωνόταν από σημαντικά αρχιτεκτονικά έργα όπως η Θόλος και το Άβατο. Στο Άβατο, οι ασθενείς προσεύχονταν και εγκαταβίωναν σε ύπνο με σκοπό να λάβουν θεραπευτικά όνειρα, μια πρακτική γνωστή ως εγκοίμησις. Τα όνειρα αυτά θεωρούνταν θεϊκές αποκαλύψεις και οδηγίες για θεραπεία. Στη Θόλο, ένα από τα πιο μυστηριώδη κυκλικά οικοδομήματα της αρχαιότητας, εκτελούνταν μυητικές τελετές που πιθανόν συνέβαλλαν σε μια πρώιμη μορφή ψυχοσωματικής αγωγής.
Από τα χιλιάδες τάματα που αφιέρωναν οι θεραπευμένοι, διασώζονται σήμερα πήλινα αναθήματα και επιγραφές με περιγραφές των ιάσεων. Τα ιαματικά επιγράμματα τεκμηριώνουν όχι μόνο τη λαϊκή πίστη αλλά και τις πρακτικές της αρχαίας ιατρικής. Σε αυτά βρίσκουμε καταγραφές θαυματουργών θεραπειών, άλλοτε με βοτανολογικά σκευάσματα, άλλοτε με τελετουργικές πράξεις ή ακόμη και με χειρουργικές επεμβάσεις που αποδίδονταν στον Ασκληπιό.
Το Ασκληπιείο λειτουργούσε βάσει μιας ολιστικής φιλοσοφίας θεραπείας, που ενσωμάτωνε την σωματική άσκηση, την υγιεινή διατροφή, την καθαριότητα, την επαφή με τη φύση, αλλά και την κοινωνική και καλλιτεχνική ζωή. Ήταν ένας πολυδιάστατος χώρος που περιλάμβανε στάδιο, λουτρά, ξενώνες, βιβλιοθήκες και εργαστήρια, κάνοντας το θεραπευτικό ταξίδι των επισκεπτών μια εμπειρία πλήρους μεταμόρφωσης.
Οι πρώτες ανασκαφές ξεκίνησαν στα τέλη του 19ου αιώνα υπό τον Παναγιώτη Καββαδία. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, με την υποστήριξη της Αρχαιολογικής Εταιρείας, το Ασκληπιείο της Επιδαύρου άρχισε να αποκαθίσταται. Το 1988 αναγνωρίστηκε ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, καθιερώνοντας τη σημασία του όχι μόνο ως αρχαιολογικού θησαυρού αλλά και ως παγκόσμιου συμβόλου της θεραπείας μέσω πολιτισμού.
*Ο Κωνσταντίνος Τζιαμπάσης είναι αρχαιολόγος
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Καββαδίας, Π. (1900). Ανασκαφαί Επιδαύρου. Αθήναι: Αρχαιολογική Εταιρεία.
LiDonnici, L.R. (1995). The Epidaurian Miracle Inscriptions: Text, Translation, and Commentary. Atlanta: Scholars Press.
Papathanassiou, A. (2006). Healing in Ancient Greece: The Asklepieion of Epidaurus. Athens: Hellenic Ministry of Culture.
