Οι καταρράκτες της Νέδας βρίσκονται κοντά στο χωριό Στόμιο, στα σύνορα των νομών Ηλείας και Μεσσηνίας. Πρόκειται για ένα μαγευτικό μέρος με πλούσια βλάστηση και παγωμένα γαλάζια νερά, το οποίο ενδείκνυται για πεζοπορία και κολύμπι στη φύση.
Τα νερά αυτά προέρχονται από το όρος Λυκαίος, από όπου πηγάζει ο ποταμός Νέδα, και καταλήγουν στο Ιόνιο Πέλαγος, ανάμεσα στις ακτές της Κυπαρισσίας και της Ζαχάρως.
Περιήγηση στο μαγευτικό φαράγγι της Νέδας
Το φαράγγι της Νέδας, το οποίο διασχίζει κι ο ομώνυμος ποταμός, αποτελεί μια σπάνια και συνάμα ανεξερεύνητη μέχρι πρόσφατα γωνιά της Ελληνικής φύσης. Ο ποταμός πηγάζει από τους πρόποδες του Λυκαίου όρους, κοντά στο χωριό Πέτρα, και μοιράζεται ανάμεσα σε Αρκαδία, Ηλεία και Μεσσηνία. Τα νερά της Νέδας, του μοναδικού θηλυκού ποταμού της Ελλάδας, συναντούν χείμαρρους και παραπόταμους από τα γύρω βουνά, ακολουθούν μια εκπληκτική πορεία μέσα από στενά φαράγγια, δροσερά πλατώματα και χαράδρες πνιγμένες στη βλάστηση, περνούν κάτω από πέτρινα τοξωτά γεφύρια και μέσα από σκοτεινές σπηλιές και καταρράκτες, για να καταλήξουν στο Κυπαρισσιακό κόλπο, καλύπτοντας μια διαδρομή 32 χιλιομέτρων.
Στο μαγευτικό κόσμο της ελληνικής μυθολογίας η Νέδα ήταν νύμφη, θεότητα των νερών. Όταν η Ρέα γέννησε το Δία, στο Λύκαιον Όρος, εμπιστεύτηκε την ανατροφή του στη Νέδα και σε άλλες δύο νύμφες, τη Θεισόα και την Αγνώ. Οι νύμφες κράτησαν και ανέθρεψαν το θεϊκό βρέφος, γλιτώνοντάς το από τα δόντια του πατέρα του, που είχε τη συνήθεια να τρώει τα παιδιά του. Η Νέδα έδωσε το όνομά της στο ποτάμι και έθρεψε τους θρύλους και τις παραδόσεις στις γύρω περιοχές.
Οι συνεχείς εναλλαγές του τοπίου, η πλούσια βλάστηση με τα πλατάνια, τις αγριοβελανιδιές, τις συκιές και τα πουρνάρια, οι τεράστιες ποταμίσιες πέτρες μέσα στα ανοιχτοπράσινα νερά και οι επιβλητικοί βράχοι κάνουν το πέρασμα από φαράγγι της Νέδας μια αληθινή πρόκληση αλλά και μια μοναδική απόλαυση. Σε διάφορα σημεία του ποταμού υπάρχουν καταρράκτες, που καταλήγουν σε μικρές κολυμπήθρες όπου η διαύγεια και οι γαλαζοπράσινοι χρωματισμοί του νερού εντυπωσιάζουν. Λίγα χιλιόμετρα δυτικά της νέας Φιγαλίας βρίσκεται το Στόμιο. Το φαράγγι κλείνει και η Νέδα χάνεται για λίγα μέτρα μέσα σε μια μεγάλη σπηλιά μοναδικής ομορφιάς, για να συνεχίσει μετά πιο ήρεμη τη πορεία της, ώσπου να καταλήξουν τα νερά της στον παραπόταμο Πάμισο.
Είσοδοι φαραγγιού
Για να μπει κανείς στο φαράγγι και να περπατήσει στις όχθες του ποταμού, θα πρέπει να είναι τα νερά χαμηλά, όπως ακόμα αυτή την εποχή. Οι είσοδοι προς το φαράγγι είναι διάφορες. Μπορούμε να μπούμε από την Πέτρα (17 χλμ. από την Ανδρίτσαινα) για να προσεγγίσουμε την αρχή του ποταμού, από το γειτονικό Κακαλέτρι ή από το χωριό Κούβελα στις πλαγιές του Τετράζιου.
Επίσης, από το χωριό Αυλώνα και το χωματόδρομο, ο οποίος βγάζει μετά το Στόμιο του ποταμού και τις τελευταίες στροφές του, για να συναντήσει κοντά στα Καλύβια τους παλιούς νερόμυλους του Μαρμαρά (1500) και του Παπαγιώργη (1850) που άλεθαν σιτηρά και κινούσαν νεροτριβή, αντίστοιχα.
Πολλοί επιλέγουν το χωριό Πλατάνια, από όπου κατηφορικός δρόμος οδηγεί στα σπλάχνα του φαραγγιού και στο πέτρινο γεφύρι που ενώνει τις όχθες, για να βρεθούν στη Φιγάλεια και στα Περιβόλια. Ενας καταρράκτης μέσα στην πυκνή βλάστηση και δίπλα στο εκκλησάκι της Παναγίτσας θα μας υποδεχτούν, για να χαθούμε στο ονειρεμένο τοπίο καθώς προχωράμε προς το Στόμιο, ενώ, αν πάμε κόντρα στο ρέμα, στα 2 χλμ. θα βρούμε το στενότερο κομμάτι της χαράδρας.
Μοναδική είναι η πεζοπορική διαδρομή που ξεκινά με το μονοπάτι έξω από τα τείχη της αρχαίας Φιγάλειας. Με μεγάλη κλίση, θα μας φέρει δίπλα σε αρχαίους τάφους (υπάρχουν πινακίδες), σε ξέφωτα και στο πέτρινο γεφύρι της Φιγάλειας, απ’ όπου, αν θέλουμε, διασχίζουμε το φαράγγι. Αλλιώς, περνάμε μια βάθρα και τον καταρράκτη της από το ξύλινο γεφυράκι και προχωράμε για το ξωκλήσι της Παναγίας ή για τον μεγάλο καταρράκτη πριν από το Στόμιο.
Η πεζοπορία των 2,8 χλμ. είναι υπέροχη. Μυρτιές, βελανιδιές, καρυδιές μάς προσφέρουν τις φυλλωσιές τους. Αν ο καιρός το επιτρέπει, θα καθυστερήσουμε για να βουτήξουμε στα παγωμένα νερά δίπλα στις πεταλούδες και τις λιβελούλες. Ομως, τίποτα δεν συγκρίνεται με τη διάσχιση του φαραγγιού. Η διαδρομή είναι για δεινούς πεζοπόρους αλλά και κολυμβητές, αφού πολλές είναι οι στιγμές που το νερό είναι βαθύ και το πέρασμα γίνεται με κολύμπι. Τα 20 χλμ. απαιτούν δύο ημέρες, καθώς ακολουθούμε το ποτάμι από τις πηγές του, έξω από την Πέτρα και δίπλα στο χωριό Νέδα.
Ταξίδι στην ιστορία
Η περιοχή της Νέδας είναι γεμάτη αρχαία μνημεία. Δίπλα στις πηγές του ποταμού βρίσκεται ο μοναδικός ναός του Πάνα. Βόρεια του ποταμού, στους πρόποδες της Μίνθης, θα συναντήσουμε τα ερείπια της ακρόπολης και του ναού της Δήμητρας στην κάποτε πανίσχυρη πόλη Λέπρεον. Κυρίως, όμως, ξεχωρίζει το εξαιρετικό έργο του Ικτίνου, ο δωρικός περίπτερος ναός του Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες. Δεκατρία χιλιόμετρα από την Ανδρίτσαινα, πάνω στο όρος Κοτύλιο, στα 1.130 μ., χτίστηκε για να τιμήσουν οι Φιγαλείς τον Απόλλωνα που τους βοήθησε να σωθούν από λοιμό στη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Είναι ο δεύτερος, μαζί με εκείνον του Ηφαίστου στο Θησείο, ο οποίος σώθηκε σχεδόν ολόκληρος.
Περάστε μέσα από το στόμιο
Κατάλληλα ρούχα, παπούτσια, αδιάβροχες τσάντες και προμήθειες για διήμερο είναι απαραίτητα. Όπως απαραίτητη είναι και η επαγγελματική καθοδήγηση, μια και υπάρχουν δυσκολίες που μπορεί να οδηγήσουν σε τραυματισμό. Έτσι, το να ακολουθήσουμε τις εξορμήσεις που κάνουν οι εξειδικευμένοι σύλλογοι είναι το ενδεδειγμένο. Η διάσχιση θα γίνει με ασφάλεια και στο τέλος της κοπιαστικής πορείας θα υπάρχει μεταφορικό μέσο για να μας γυρίσει στην αφετηρία μας.
Αν η διήμερη διάσχιση από την Πέτρα είναι πολύ κοπιαστική, μπορούμε να τη μετριάσουμε ξεκινώντας από το πέτρινο γεφύρι της Φιγάλειας, όπου φτάνουμε πεζοπορώντας από την αρχαία Φιγάλεια. Από εδώ, ακολουθώντας τα νερά για 600 μ., θα αντικρίσουμε το συναρπαστικό τούνελ, το Στόμιο, μια σήραγγα 100 μ. μέσα στα βράχια, όπου χάνεται ο ποταμός για να βγει από την άλλη.
Δίπλα τα νερά πέφτουν από τα 50 μ., ενώ η σκοτεινή σπηλιά μάς προκαλεί να την εξερευνήσουμε. Κολυμπώντας θα μπούμε στην αίθουσα. Ψιλοβρόχι από τα σκοτεινά τείχη της μας δροσίζει, δεκάδες μάτια από νυχτερίδες και αγριοπερίστερα μας παρακολουθούν και δειλά-δειλά ακτίνες του ήλιου από μια σχισμή δίνουν ένα παράξενο χρώμα στο χώρο.
Σταλακτίτες στολίζουν τα βράχια που με ορμή ο ποταμός λειαίνει. Ετσι, λύνεται και η απορία γιατί οι αρχαίοι πίστευαν ότι εδώ ήταν η είσοδος στον Αδη… Κολυμπώντας θα κατευθυνθούμε προς την άκρη, στην πέτρινη καμάρα που θα μας βγάλει στο φως και στο ειδυλλιακό τοπίο του «Πάνω Κόσμου». Μια πεζοπορία 35 λεπτών, στις βοτσαλωτές όχθες με τις πικροδάφνες, θα μας οδηγήσει σε έναν ακόμη καταρράκτη και στην πέτρινη λιμνούλα του, ενώ πολύ κοντά το φαράγγι «ανοίγει» και ο ποταμός βρέχει πια ένα λιβάδι πριν καταλήξει σε δροσερά περιβόλια, αμπέλια, καλλιέργειες και, τέλος, στα νερά του Ιονίου.
Προτεινόμενες διαδρομές
Ενδεικτικά προτείνουμε τρεις διαδρομές για να διασχίσετε το φαράγγι:
1. Η Εύκολη (Διάρκεια 45 λεπτά)
Πέτρινο γεφύρι – Τσουλουχά – Καταρράκτες – Στόμιο:
Από το χωριό Πλατάνια οδηγείτε σε βατό χωματόδρομο περίπου 3 χλμ. Στα 2 χλμ. στρίβετε δεξιά για το ποτάμι ή κατεβαίνετε περπατώντας. Περνάτε απέναντι το πέτρινο γεφύρι, στρίβετε αριστερά και βαδίζετε σε ένα μονοπάτι το οποίο οδηγεί στους καταρράκτες και στο εκκλησάκι της Παναγίας. Σε πολλά σημεία το μονοπάτι έχει σκαλοπάτια λαξεμένα πάνω στους βράχους, ενώ σε κάποια τμήματα θα χρειαστεί να είστε πιο προσεκτικοί. Ακολουθεί μικρός καταρράκτης με ξύλινο γεφυράκι, το διασχίζετε και… έχετε ήδη φτάσει πάνω από την είσοδο του στομίου-τούνελ. Αν συνεχίσετε, λίγο πιο πάνω θα συναντήσετε τον μικρό και στη συνέχεια τον μεγάλο καταρράκτη. Σε μικρή απόσταση δυτικά βρίσκεται το εκκλησάκι της Παναγιάς, από όπου μπορείτε να ακολουθήσετε ένα μονοπάτι το οποίο οδηγεί πάνω στην οροφή του στομίου (εκεί υπάρχει και μία πηγή). Επιστρέφετε από τον ίδιο δρόμο. Έχετε τη δυνατότητα να κατέβετε κάτω από το πέτρινο γεφύρι για να ξεκουραστείτε και να ξεδιψάσετε. Μπορείτε να φτάσετε στο ίδιο σημείο εάν ακολουθήσετε την κοίτη μέσα στο νερό αρκεί να έχετε τον κατάλληλο εξοπλισμό. Η κατάβαση αυτή γενικά θεωρείται εύκολη, αλλά επιβάλλεται να γίνεται από ομάδες ατόμων και όχι μεμονωμένα.
2. Η Δύσκολη (Διάρκεια 2 ημέρες)
Πηγές Νέδας – Κακαλέτρι – Μαριναίικο γεφύρι – Λίμνη – Καραμιχάλη – Μύλος Βασίλη – Στοιχειό Κουβελέικο γεφύρι:
Ξεκινώντας από τις πηγές της Νέδας ανάμεσα στα πλατάνια και τις ακακίες συναντάτε το εκκλησάκι της Αγιανάστασης. Περνάτε κάποιους ερειπωμένους νερόμυλους και έπειτα από πεζοπορία 1 ώρας και 15΄ φτάνετε στο εκκλησάκι της Παναγίτσας. Περπατώντας στις αμμουδερές όχθες του ποταμού φτάνετε στο Μαριναίικο γεφύρι κάτω από το Κακαλέτρι. Στη συνέχεια η διαδρομή δυσκολεύει, καθώς θα χρειαστεί να κολυμπήσετε σε αρκετά σημεία. Φτάνετε στον καταρράκτη του Καραμιχάλη, όπου κατεβαίνετε με τη βοήθεια σχοινιών και έμπειρων συνοδών. Ακολουθεί πάλι κολύμπι και βρίσκεστε πλέον στον μύλο του Βασίλη όπου εάν έχει οργανωθεί η διάσχιση θα σας περιμένει ομάδα στήριξης με φαγητό. Συνεχίζοντας και έπειτα από 1 ώρα φτάνετε στην πηγή (και την ευρύτερη περιοχή) που οι ντόπιοι ονομάζουν “Στοιχειό”. Έπειτα από πορεία 2 ωρών βρίσκεστε στο Κουβελαίικο γεφύρι όπου και γίνεται η διανυκτέρευση και συνήθως στήνεται το βραδινό γλέντι. Το επόμενο πρωί, η εκδρομή συνεχίζεται με κολύμπι στη “Γεράνεια λίμνη” και πορεία 2 ωρών οπότε ξεπροβάλλει μπροστά το γεφύρι του Πολύδωρα (Στα 150 μέτρα βόρεια υπάρχει ακόμη ένας καταρράκτης). Από αυτό το σημείο και κάτω ακολουθείτε τις οδηγίες της 3ης διαδρομής που προτείνουμε.
3. Η Συναρπαστική (Διάρκεια 2 ώρες και 30 λεπτά)
Γεφύρι Πολύδωρα – Τσουλουχά – Καταρράκτες – Στόμιο – Άγιος Παντελεήμονας Καλλίτσαινας:
Θεωρείται το πιο εντυπωσιακό τμήμα του ποταμού και η διαδρομή είναι μέτριας δυσκολίας. Αφού φθάσετε στο χωριό Πλατάνια, στρίβετε δεξιά στον δρόμο πάνω από τον πύργο του μπάρμπα-Αλέκου και έπειτα από περίπου 4 χλμ. φθάνετε στο τσιμεντένιο γεφύρι του ποταμού κάτω από την Αρχαία Φιγαλεία. Αφήνετε το αυτοκίνητο και αφού επισκεφθείτε τον πύργο, από όπου με τη διόπτρα μπορείτε να δείτε το Στόμιο, κατεβαίνετε την κοίτη. Πρόκειται για το πιο όμορφο τμήμα του φαραγγιού. Στάση θα κάνετε στο πέτρινο γεφύρι, στου Τσουλουχά τον μύλο. Συνεχίζετε την πορεία σας, ώσπου φτάνετε στην είσοδο του Στομίου. Αν σκαρφαλώσετε δεξιά στα βράχια βρίσκεστε στους καταρράκτες. Εδώ, μπορείτε να επισκεφτείτε και το εκκλησάκι της Παναγιάς και να κάνετε μπάνιο στα κρύα νερά της λίμνης του μεγάλου καταρράκτη. Έπειτα, μπορείτε να κατεβείτε πάλι την κοίτη και να μπείτε στο τούνελ το οποίο έχει μήκος 80 μέτρα περίπου και στη συνέχεια ανεβαίνετε στη βρύση του Αγίου Παντελεήμονα, λίγο κάτω από το χωριό Καλλίτσαινα.
Επισκεφθείτε επίσης το Λύκαιο Όρος
Ο Δίας δεν είχε μοτοσικλέτα ούτε τζιπάκι. Όμως εσείς μπορείτε να ανέβετε με το δικό σας σε ένα πολύ αγαπημένο του τόπο, ένα μυθικό μέρος και σε κάποιους αρκαδικούς μύθους τόπο γέννησης του αρχαίου Θεού. Είναι το Λύκειον όρος, ιερό βουνό των αρχαίων Αρκάδων που βρίσκεται στα σύνορα Αρκαδίας – Μεσσηνίας.
Αξίζει να ακολουθήσετε τη διαδρομή από το χωριό Νέδα προς το χωριό Λύκαιο, να δείτε τα πανοραμικά τοπία στον κάμπο της Μεγαλόπολης και να ανηφορίστε από το Λύκαιο προς Άνω Καρυές. Πριν το χωριό, ο δρόμος στρίβει αριστερά και ανηφορίζει κι άλλο, περνώντας από δύο δροσερές πηγές (Κράμποβα και Βόιβοντα) για να ξεδιψάσετε και να πάρετε μια ανάσα. Λίγο αργότερα, θα βρεθείτε μπροστά στα λείψανα του αρχαίου Σταδίου και του Ιπποδρόμου, όπου γίνονταν οι Λύκαιοι αγώνες προς τιμήν του Λυκαίου Διός.
Ακολουθήστε το δρόμο ως την κορφή του ομώνυμου όρους για να ανακαλύψετε στα 1400 μέτρα ύψος, τα απομεινάρια του θρυλικού βωμού του θεού! Ο δρόμος σταματάει λίγο πριν την κορυφή στο ξωκλήσι του Αι Λιά. Αράξτε και απολαύστε το ελαφρύ αεράκι του βουνού και το μυθικής ομορφιάς πανόραμα. Δυστυχώς αυτή η θέα ήταν η τελευταία εικόνα που έβλεπαν αρκετοί δύσμοιροι της αρχαιότητας, αφού στον εδώ βωμό γίνονταν ανθρωποθυσίες μέχρι και τη ρωμαϊκή εποχή (σύμφωνα με θρύλους που ωστόσο δεν έχουν τεκμηριωθεί ανασκαφικά).
Πότε και πώς να πάτε
Την ευρύτερη περιοχή μπορείτε να την επισκεφτείτε καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Για να περάσετε το φαράγγι της Νέδας όμως, η καλύτερη εποχή είναι απ’ το Μάιο ως και τον Σεπτέμβριο, αρκεί να μην βρέχει. Σε κάθε περίπτωση, συμβουλευτείτε τους ντόπιους και τους επαγγελματίες.
Ακολουθώντας οδικώς την εθνική οδό Κορίνθου – Τριπόλεως μέσω σήραγγας Αρτεμισίου και Μεγαλόπολης θα φτάσετε στην Ανδρίτσαινα. Η αρχαία Φιγάλεια απέχει περίπου 30 χλμ. Από την Ανδρίτσαινα θα οδηγήστε 6,5 χλμ. για την Αμπελιώνα.
